সম্পূৰ্ণ অধ্যায়ৰ PDF
মহাত্মা গান্ধীৰ জীৱন আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতা সংগ্রামৰ লগত জড়িত তেওঁৰ অৱদানৰ ওপৰত মই বিস্তৃতভাৱে আলোকপাত কৰিছো। গান্ধীজীৰ নেতৃত্বত অহিংসা আৰু সত্যাগ্ৰহৰ জৰিয়তে স্বাধীনতা আন্দোলনৰ ক্ৰমবিকাশ, বিভিন্ন ৰাজনৈতিক ঘটনাৰ পৰ্যালোচনা, আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতা লাভৰ পথৰ বিভিন্ন দিশ এই লিখনিত ব্যাখ্যা কৰা হৈছে।
গান্ধীৰ জীৱনৰ আৰম্ভণি আৰু শিক্ষা
মহাত্মা গান্ধী ১৮৬৯ চনৰ ২ অক্টোবৰ তাৰিখে গুজৰাটৰ পোৰবন্দৰত জন্মগ্ৰহণ কৰে। তেওঁৰ পিতৃৰ নাম কৰমচাঁদ গান্ধী আৰু মাতৃৰ নাম পুতলীবাই গান্ধী। শৈশৱৰ পৰা তেওঁ সত্যবাদিতা আৰু নৈতিকতাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল। ১৮৮৮ চনত তেওঁ আইন অধ্যয়ন কৰিবলৈ লণ্ডনলৈ যায় আৰু ১৮৯১ চনত ব্যাৰিষ্টাৰ উপাধি লাভ কৰি ভাৰতলৈ উভতি আহে।
দক্ষিণ আফ্ৰিকাৰ আন্দোলন আৰু সত্যাগ্ৰহৰ সূচনা
১৮৯৩ চনত আইনজ্ঞ হিচাপে দক্ষিণ আফ্ৰিকালৈ গ’লে, তাত ভাৰতীয়সকলৰ ওপৰত হোৱা বৰ্ণবৈষম্য আৰু সামাজিক অবিচাৰৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিবাদ কৰাৰ বাবে তেওঁ সিদ্ধান্ত লয়। তেওঁ ‘নাটাল ইণ্ডিয়ান কংগ্ৰেছ’ গঠন কৰে আৰু ‘ইণ্ডিয়ান ওপিনিয়ন’ নামৰ এখন বাতৰি কাকত প্রকাশ কৰে। এই সময়তে তেওঁ ‘সত্যাগ্ৰহ’ৰ ধারণা গঢ়ি তোলে, যি অহিংসা আৰু নৈতিকতাৰ ওপৰত আধাৰিত।
ভাৰতলৈ উভতি অহাৰ পিছত জাতীয় আন্দোলন
১৯১৫ চনত গান্ধীজী ভাৰতলৈ উভতি আহি সৱরমতী আশ্ৰম স্থাপন কৰে। তেওঁ চম্পাৰণ, আহমেদাবাদ, আৰু খেড়াত কৃষক আৰু শ্ৰমিকসকলৰ অধিকাৰৰ বাবে আন্দোলন কৰে। ১৯১৭-১৮ চনত এই আন্দোলনসমূহৰ জৰিয়তে তেওঁ ভাৰতীয় জাতীয়তাবাদী আন্দোলনৰ কেন্দ্ৰীয় ব্যক্তি হিচাপে পৰিগণিত হয়।
১৯১৯ চনৰ ৰাওলাট আইন আৰু সত্যাগ্ৰহ আন্দোলন
১৯১৯ চনত ব্ৰিটিছ চৰকাৰে ‘ৰাওলাট আইন’ প্ৰণয়ন কৰে, যিয়ে বিনা বিচাৰে ভাৰতীয়সকলক বন্দী কৰাৰ অধিকার দিয়ে। গান্ধীজীয়ে এই আইনৰ বিৰুদ্ধে ‘সত্যাগ্ৰহ আন্দোলন’ আৰম্ভ কৰে। ইয়াৰ অংশ হিচাপে ৬ এপ্ৰিলত হৰতাল ঘোষিত হয়। এই আন্দোলনৰ লগত সংযুক্ত হৈ ১৩ এপ্ৰিলত ‘জালিয়ানৱালাবাগ হত্যাকাণ্ড’ সংঘটিত হয়, য’ত জেনেৰেল ডায়াৰে নিৰস্ত্ৰ ভাৰতীয়সকলৰ ওপৰত গুলীবর্ষণ কৰিছিল।
খিলাফৎ আন্দোলন আৰু অসহযোগ আন্দোলন (১৯২০-২২)
১৯২০ চনত গান্ধীজীয়ে মুছলমানসকলৰ খিলাফৎ আন্দোলনৰ সমৰ্থন জনায়। ইয়াৰ লগে লগে কংগ্ৰেছৰ নেতৃত্বত ‘অসহযোগ আন্দোলন’ আৰম্ভ হয়। এই আন্দোলনত
• চৰকাৰী বিদ্যালয়, আদালত, আৰু চাকৰি বর্জন,
• বিদেশী বস্ত্ৰ বর্জন,
• স্বদেশী সামগ্ৰী ব্যৱহাৰৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হয়।
কিন্তু ১৯২২ চনৰ চৌৰী-চৌৰাৰ ঘটনাৰ পিছত, য’ত কিছু আন্দোলনকাৰীয়ে পুলিচ থানাত অগ্নিসংযোগ কৰে, গান্ধীজীয়ে আন্দোলন বন্ধ কৰি দিয়ে।
আইন অমান্য আন্দোলন আৰু লোণ সত্যাগ্ৰহ (১৯৩০-৩৪)
১৯২৮ চনত ‘ছাইমন কমিছন’ৰ বিৰুদ্ধে আন্দোলন আৰম্ভ হয়। কংগ্ৰেছে পূৰ্ণ স্বৰাজৰ দাবী উত্থাপন কৰে আৰু ১৯৩০ চনৰ ২৬ জানুৱাৰীত স্বাধীনতা দিৱস পালন কৰে। ১৯৩০ চনৰ ১২ মাৰ্চত গান্ধীজীয়ে আহমেদাবাদৰ সৱরমতী আশ্ৰমৰ পৰা দাণ্ডিলৈ ৩৮৫ কিমি লোণ সত্যাগ্ৰহ যাত্ৰা আৰম্ভ কৰে। লোণ সত্যাগ্ৰহ ভাৰতীয় জাতীয় আন্দোলনৰ অন্যতম বৃহৎ পৰ্ব আছিল। ১৯৩১ চনৰ গান্ধী-আৰউইন চুক্তিৰ ফলত আন্দোলন সাময়িকভাৱে বন্ধ হয়।
১৯৩২ চনৰ সাম্প্রদায়িক বাঁটোৱাৰ ঘোষণা আৰু পুনে চুক্তি
১৯৩২ চনত ব্রিটিছ প্ৰধানমন্ত্ৰী ৰামসে মেকডোনাল্ডে ‘সাম্প্রদায়িক বাঁটোৱাৰ’ নীতি ঘোষণা কৰে, যি দলিতসকলক পৃথক নির্বাচনমণ্ডল দিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল। গান্ধীজীয়ে এই সিদ্ধান্তৰ বিৰুদ্ধে আমৰণ অনশন আৰম্ভ কৰে। অৱশেষত, ‘পুনে চুক্তি’ৰ জৰিয়তে দলিতসকলক সাধাৰণ হিন্দুসকলৰ সৈতে একেলগে ভোটাধিকাৰ দিয়া হয়।
ভাৰত ত্যাগ আন্দোলন (১৯৪২)
১৯৪২ চনত দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধ চলি থকাৰ সময়ত, কংগ্ৰেছে ‘ভাৰত ত্যাগ আন্দোলন’ ঘোষণা কৰে। গান্ধীজীয়ে ‘Do or Die’ (কৰিম কিম্বা মৰিম) শ্লোগান দিয়ে। চৰকাৰে গান্ধীজীসহ সকলো কংগ্ৰেছ নেতাক গ্ৰেপ্তাৰ কৰে। আন্দোলন প্ৰচণ্ড শক্তিশালী হৈ পৰে আৰু দেশব্যাপী ব্যাপক প্ৰতিবাদ হয়।
ভাৰতীয় জাতীয় সেনা বাহিনী (INA) আৰু সুভাষ চন্দ্ৰ বসু
সুভাষ চন্দ্ৰ বসুৱে ১৯৪৩ চনত ‘আজাদ হিন্দ ফৌজ’ গঠন কৰে। INA-এ জাপানৰ সহায়ত ইম্ফল আৰু কহিমাত যুদ্ধ কৰে। যদিও যুদ্ধৰ শেষত INA পৰাস্ত হয়, এই সংগ্ৰামে স্বাধীনতা আন্দোলনলৈ এক নতুন দিশ যোগায়।
স্বাধীনতাৰ পথ
১৯৪৬ চনত ‘কেবিনেট মিছন’ ভাৰতলৈ আহে। ১৯৪৭ চনৰ ৩ জুনত লর্ড মাউন্টবেটেনে দেশ বিভাজনৰ সিদ্ধান্ত ঘোষণা কৰে। ১৯৪৭ চনৰ ১৫ আগষ্টত ভাৰত স্বাধীন হয়, কিন্তু দেশ পাকিস্তান আৰু ভাৰতত বিভক্ত হয়।
গান্ধীৰ অন্তিম কাল আৰু হত্যা
স্বাধীনতাৰ পিছত সাম্প্রদায়িক দাঙ্গা ৰোধ কৰিবলৈ গান্ধীজীয়ে অহিংসাৰ প্ৰচাৰ কৰে। ১৯৪৮ চনৰ ৩০ জানুৱাৰীত নাথুৰাম গডচেয়েঁ গুলীয়াই হত্যা কৰে।
সামৰণি
গান্ধীজীৰ নেতৃত্ব, সত্যাগ্ৰহ আৰু অহিংসা নীতিয়ে ভাৰতৰ স্বাধীনতা সংগ্ৰামক এক নতুন দিশ প্ৰদান কৰিছিল। তেওঁলোকৰ আত্মত্যাগ আৰু প্ৰচেষ্টাৰ ফলতেই ভাৰত স্বাধীনতা লাভ কৰিছিল। আজিও গান্ধীজীৰ আদৰ্শ বিশ্বজুৰি অনুপ্ৰেরণাৰ উৎস।
অতি চমু উত্তৰৰ প্ৰশ্ন আৰু উত্তৰসমূহ
১. মহাত্মা গান্ধীৰ কেতিয়া জন্ম হৈছিল?
উত্তৰ: ১৮৬৯ চনৰ ২ অক্টোবৰ।
২. সত্যাগ্ৰহৰ কৌশল গান্ধীয়ে কোন দেশত পোনপ্ৰথমতে প্রয়োগ কৰিছিল?
উত্তৰ: দক্ষিণ আফ্ৰিকাত।
৩. ৰবীন্দ্ৰনাথ ঠাকুৰে কিয় ‘নাইট’ উপাধি ত্যাগ কৰিছিল?
উত্তৰ: ১৯১৯ চনৰ জালিয়ানৱালাবাগ হত্যাকাণ্ডৰ প্ৰতিবাদ স্বৰূপে।
৪. কাৰ কাৰ নেতৃত্বত ভাৰতত খিলাফৎ আন্দোলনৰ সূচনা হৈছিল?
উত্তৰ: মৌলানা মহম্মদ আলি আৰু মৌলানা চৌকত আলিৰ নেতৃত্বত।
৫. চৌৰীচৌৰাৰ ঘটনা কেতিয়া সংঘটিত হৈছিল?
উত্তৰ: ১৯২২ চনৰ ৫ ফেব্ৰুৱাৰী।
৬. কেনে পৰিস্থিতিত লালা লাজপত ৰায়ৰ মৃত্যু হৈছিল?
উত্তৰ: ১৯২৮ চনত ছাইমন কমিছনৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিবাদী সমদল চলি থাকোতে পুলিচে চলোৱা লাঠিচাৰ্জৰ ফলত।
৭. কেতিয়া আৰু ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছৰ কোনখন অধিৱেশনত ভাৰতীয়সকলৰ মূল দাবী হিচাপে পূর্ণ স্বৰাজৰ দাবী উত্থাপন কৰা হৈছিল?
উত্তৰ: ১৯২৯ চনৰ লাহোৰ অধিৱেশনত।
৮. গান্ধীজীয়ে সবৰমতী আশ্ৰমৰ পৰা ডাণ্ডিৰ সাগৰ পাৰলৈ লোণ আইন ভংগ কৰিবলৈ গৈছিল। সবৰমতী আশ্ৰম আৰু ডাণ্ডিৰ মাজত দূৰত্ব কিমান?
উত্তৰ: ৩৮৫ কিলোমিটাৰ।
৯. সীমান্ত গান্ধী নামেৰে কাক জনা যায়?
উত্তৰ: খান আব্দুল গফাৰ খান।
১০. লণ্ডনত অনুষ্ঠিত হোৱা দ্বিতীয় ঘূৰণীয়া মেজমেলত কোনে কংগ্ৰেছক এককভাবে প্রতিনিধিত্ব কৰিছিল?
উত্তৰ: মহাত্মা গান্ধীয়ে।
১১. ১৯৩২ চনত সাম্প্রদায়িক বাঁটোৱাৰা ঘোষণা কৰা ব্রিটিছ প্রধানমন্ত্রীজনৰ নাম কি আছিল?
উত্তৰ: ৰামসে মেকডোনাল্ড।
১২. কোনটো আন্দোলনৰ সময়ছোৱাত গান্ধীজীয়ে ‘কৰিম কিম্বা মৰিম’ শ্লোগান দিছিল?
উত্তৰ: ১৯৪২ চনৰ ভাৰত ত্যাগ আন্দোলনত।
১৩. আজাদ হিন্দ ফৌজৰ প্ৰতিষ্ঠাতা কোন?
উত্তৰ: সুভাষ চন্দ্ৰ বসু।
১৪. ‘মোক তেজ দিয়া, মই তোমালোকক স্বাধীনতা দিম’ এই বিখ্যাত বাণীটো কোন ভাৰতীয় নেতাৰ আছিল?
উত্তৰ: সুভাষ চন্দ্ৰ বসু।
১৫. ভাৰত আৰু পাকিস্তানৰ মাজৰ সীমাৰেখাক কি নামেৰে জনা যায়?
উত্তৰ: ৰেডক্লিফ ৰেখা।
দীঘল উত্তৰৰ প্ৰশ্ন আৰু উত্তৰসমূহ
১. সত্যাগ্ৰহ বুলিলে কি বুজা? যি তিনিটা স্থানীয় বিবাদৰ ক্ষেত্ৰত গান্ধীয়ে সত্যাগ্ৰহক প্রথমতে প্রয়োগ কৰিছিল সেই তিনিটাৰ বিষয়ে সংক্ষিপ্ত ৰূপত লিখা।
উত্তৰ: সত্যাগ্ৰহ শব্দটো ‘সত্য’ আৰু ‘আগ্ৰহ’ শব্দৰ সংমিশ্ৰণে গঠিত, যাৰ অৰ্থ হৈছে সত্যৰ প্ৰতি দৃঢ় বিশ্বাস আৰু তাৰ বাবে অহিংস উপায়েৰে আন্দোলন কৰা। মহাত্মা গান্ধী সত্যাগ্ৰহক ৰাজনৈতিক আৰু সামাজিক প্ৰতিবাদৰ এক মোক্ষম অস্ত্ৰ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰিছিল। সত্যাগ্ৰহৰ মূলভিত্তি আছিল অহিংসা, নৈতিক শক্তি, আৰু আত্মত্যাগ।
গান্ধীজীয়ে প্ৰথমে দক্ষিণ আফ্ৰিকাত বর্ণবৈষম্যৰ বিৰুদ্ধে সত্যাগ্ৰহ প্ৰয়োগ কৰিছিল, কিন্তু ভাৰতলৈ আহি তেওঁ এই কৌশলৰ জৰিয়তে বিভিন্ন অত্যাচাৰৰ বিৰুদ্ধে আন্দোলন আৰম্ভ কৰে। ভাৰতত সত্যাগ্ৰহ আন্দোলন প্ৰথমে তলত উল্লেখ কৰা তিনিটা স্থানীয় সমস্যাৰ ক্ষেত্ৰত ব্যৱহৃত হৈছিল—
(ক) চম্পাৰণ সত্যাগ্ৰহ (১৯১৭):
চম্পাৰণ (বিহাৰ) প্ৰদেশত নীলচাষী কৃষকসকলে ইংৰাজ ভূস্বামীসকলৰ অন্যায় শোষণৰ সন্মুখীন হৈছিল। কৃষকসকলক বাধ্যতামূলকভাৱে নীলচাষ কৰিবলৈ বাধ্য কৰা হৈছিল আৰু তেওঁলোকক পৰ্যাপ্ত ক্ষতিপূৰণ দিয়া নাছিল। গান্ধীজীয়ে কৃষকসকলৰ দুঃখ-কষ্ট শুনি আন্দোলন আৰম্ভ কৰে। তেওঁ অহিংসা আৰু সত্যাগ্ৰহৰ জৰিয়তে আন্দোলন সংগঠিত কৰে, যাৰ ফলত চৰকাৰে নীলচাষী কৃষকসকলৰ দুখ-কষ্ট কমাবলৈ বাধ্য হয়।
(খ) খেড়া সত্যাগ্ৰহ (১৯১৮):
গুজৰাটৰ খেড়া জিলাত ভূস্বামীসকলে অধিক টেক্স (ৰাজহ) দাবী কৰিছিল, যদিও খেতি-বাতি খৰাবৰ বাবে বিধ্বস্ত হৈছিল। চৰকাৰে কৃষকসকলক ৰেহাই নিদিয়া দেখি গান্ধীজীয়ে সত্যাগ্ৰহ আন্দোলন আৰম্ভ কৰে। কৃষকসকলে একেলগে চৰকাৰক কৰ নিদিয়া সিদ্ধান্ত লয়। আন্দোলন অব্যাহত থাকোতে ব্ৰিটিছ চৰকাৰে শেষত কৃষকসকলক কৰ ৰেহাই দিবলৈ বাধ্য হয়।
(গ) আহমেদাবাদ সত্যাগ্ৰহ (১৯১৮):
আহমেদাবাদৰ টেক্সটাইল কলৰ শ্ৰমিকসকলৰ মজুৰি প্ৰায় ৩৫% কমাই দিয়া হৈছিল, যাৰ ফলত শ্ৰমিকসকল দৰিদ্ৰতাৰ সন্মুখীন হৈছিল। গান্ধীজীয়ে সত্যাগ্ৰহৰ জৰিয়তে অহিংস প্ৰতিবাদ সংগঠিত কৰে আৰু শেষত শ্ৰমিকসকলে দাবী অনুসৰি অধিক মজুৰি লাভ কৰে।
এই তিনিটা আন্দোলনে গান্ধীজীক এক সফল সত্যাগ্ৰহী নেতা হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা কৰে আৰু ভৱিষ্যতৰ জাতীয় আন্দোলনবোৰৰ বাবে এক নতুন দিশ উন্মোচন কৰে।
২. ভাৰতত খিলাফৎ আন্দোলন কিয় আৰম্ভ হৈছিল?
উত্তৰ: খিলাফৎ আন্দোলন ১৯১৯-১৯২৪ চনৰ ভিতৰত সংঘটিত হৈছিল আৰু ই মূলত মুছলমানসকলৰ এক আন্দোলন আছিল। এই আন্দোলনৰ কাৰণ আছিল তুৰস্কৰ খলিফাৰ অৱনতি আৰু ব্ৰিটিছ চৰকাৰে তেওঁৰ আধ্যাত্মিক আৰু ৰাজনৈতিক শক্তি ক্ৰমান্বয়ে হ্ৰাস কৰাৰ প্ৰচেষ্টা।
প্ৰথম বিশ্বযুদ্ধত তুৰস্ক ব্ৰিটিছ, ফ্ৰান্স আৰু আমেৰিকাৰ বিপক্ষে যুদ্ধ কৰিছিল। যুদ্ধৰ অন্তত বিজয়ী শক্তিসকলে তুৰস্কক পৰাস্ত কৰি খলিফাৰ অধীনস্থ অঞ্চলবোৰ কেৱল সংকুচিত কৰিলেই নহয়, তেওঁক সম্পূৰ্ণ ক্ষমতাহীন কৰি দিয়ে। তুৰস্কৰ সম্ৰাটক ‘খলিফা’ বুলি গণ্য কৰা হৈছিল, যাৰ মানে আছিল তেওঁ সমগ্ৰ ইছলামিক বিশ্বৰ আধ্যাত্মিক নেতা। মুছলমানসকলে এই ঘটনাক ধর্মীয় অপমান হিচাপে ল’ব ধৰিলে।
ভাৰতীয় মুছলমানসকলে এই পৰিস্থিতিৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিবাদ সাব্যস্ত কৰিবলৈ ১৯১৯ চনত খিলাফৎ আন্দোলন আৰম্ভ কৰে। মৌলানা মহম্মদ আলি আৰু মৌলানা চৌকত আলিৰ নেতৃত্বত খিলাফৎ সমিতি গঠন হয়। গান্ধীজীয়ে এই আন্দোলনৰ গুৰুত্ব বুজি হিন্দু-মুছলমান ঐক্য স্থাপন কৰাৰ বাবে ইয়াক সমৰ্থন কৰে।
খিলাফৎ আন্দোলনৰ মূল উদ্দেশ্য আছিল:
ক) খলিফাৰ পূৰ্বৰ ক্ষমতা পুনঃপ্ৰতিষ্ঠা কৰা।
খ) খলিফাৰ অধীনস্থ অঞ্চলবোৰক সংক্ৰমণ হ’ব পৰা অপায়ৰ পৰা ৰক্ষা কৰা।
গ) মুছলমানসকলৰ মাজত আধ্যাত্মিক ঐক্য সৃষ্ট কৰা।
এই আন্দোলনক অহিংস অসহযোগ আন্দোলনৰ লগত সংযুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ ফলত ইয়াক বৃহৎ ৰূপত সমৰ্থন লাভ হৈছিল। যদিও ১৯২৪ চনত খলিফাৰ প্ৰথা সম্পূৰ্ণৰূপে বিলুপ্ত হোৱাৰ লগে লগে এই আন্দোলনো শেষ হয়, তথাপি ইয়াৰ প্ৰভাৱ ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলনত গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈ থাকিল।
৩. ১৯২০-২২ চনত গান্ধীজীয়ে কিয় অসহযোগ আন্দোলন আৰম্ভ কৰিছিল? ইয়াৰ কাৰ্যসূচী কি আছিল? গান্ধীজীয়ে কিয় এই আন্দোলন বন্ধ কৰিছিল?
উত্তৰ: অসহযোগ আন্দোলন ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছৰ নেতৃত্বত সংগঠিত অহিংস গণ-আন্দোলন আছিল। গান্ধীজীয়ে ১৯১৯ চনৰ ৰাওলাট আইন, জালিয়ানৱালাবাগ হত্যাকাণ্ড আৰু খিলাফৎ আন্দোলনৰ বাবে ব্ৰিটিছ চৰকাৰে কৰা অন্যায়ৰ প্ৰতিবাদ স্বৰূপে এই আন্দোলন আৰম্ভ কৰে।
মূল কাৰণসমূহ:
ক) ১৯১৯ চনৰ ৰাওলাট আইন: ব্ৰিটিছ চৰকাৰে এই আইনৰ অধীনত বিনা বিচাৰে যিকোনো ভাৰতীয়ক বন্দী কৰিবলৈ শকতি লাভ কৰিছিল।
খ) জালিয়ানৱালাবাগ হত্যাকাণ্ড (১৩ এপ্ৰিল, ১৯১৯): জেনেৰেল ডায়াৰে পঞ্জাৱৰ অমৃতসৰত শান্তিপূৰ্ণ ভাৱে থকা সভাখনত গুলীবর্ষণ কৰি হাজাৰাধিক ব্যক্তিক হত্যা কৰে।
গ) খিলাফৎ আন্দোলন: মুছলমানসকলে খলিফাৰ অপমানৰ বিৰুদ্ধে আন্দোলন কৰিছিল। গান্ধীজীয়ে এই আন্দোলনক সমৰ্থন জনাই হিন্দু-মুছলমান ঐক্য সৃষ্টিৰ চেষ্টা কৰে।
অসহযোগ আন্দোলনৰ কাৰ্যসূচী:
• বিদেশী সামগ্ৰী বর্জন
• ব্ৰিটিছ বিদ্যালয়, আদালত, আৰু চাকৰি বর্জন
• স্বদেশী সামগ্ৰী ব্যৱহাৰ
• চৰখা ব্যৱহাৰৰ জৰিয়তে নিজস্ব উৎপাদন বৃদ্ধি
• শান্তিপূৰ্ণ সত্যাগ্ৰহ আৰু অহিংস প্ৰচাৰ
আন্দোলনৰ সামৰণি:
১৯২২ চনৰ চৌৰী-চৌৰা (উত্তৰ প্ৰদেশ) নামৰ ঠাইত এক শোচনীয় ঘটনা সংঘটিত হয়। কিছু আন্দোলনকাৰীয়ে ক্ষোভত পুলিচ থানাত অগ্নিসংযোগ কৰে, য’ত ২২জন পুলিচ কৰ্মী নিহত হয়। গান্ধীজীয়ে এই হিংসাত্মক ঘটনা দেখি আন্দোলন সাময়িকভাৱে স্থগিত ঘোষণা কৰে।
এই আন্দোলনে ভাৰতীয়সকলৰ মনত স্বাধীনতাৰ গুৰুত্ব উপলব্ধি কৰাই দিয়ে আৰু কংগ্ৰেছক এক গণ-আন্দোলন সংগঠিত কৰিবলৈ সক্ষম কৰে।
৪. আইন অমান্য আন্দোলনৰ মূল লক্ষ্য কি আছিল? এই আন্দোলনৰ মূল বৈশিষ্ট্য কি আছিল?
উত্তৰ: আইন অমান্য আন্দোলন (Civil Disobedience Movement) ১৯৩০ চনৰ ১২ মাৰ্চত গান্ধীজীৰ নেতৃত্বত আৰম্ভ হৈছিল। ই ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছৰ দ্বাৰা ব্ৰিটিছ চৰকাৰৰ আইনসমূহ অমান্য কৰাৰ এখন বৃহৎ অহিংস গণ-আন্দোলন আছিল।
মূল লক্ষ্যসমূহ:
ক) ব্ৰিটিছ চৰকাৰৰ অন্যায় আইনসমূহ অমান্য কৰি স্বাধীনতাৰ দাবী জনোৱা।
খ) ব্ৰিটিছ চৰকাৰৰ অৰ্থনৈতিক শোষণৰ প্ৰতি প্ৰতিবাদ জনোৱা।
গ) লোণ আইন, কৰ-নীতি, আৰু বাণিজ্য-নীতিৰ বিৰুদ্ধে জনগণক সংগঠিত কৰা।
ঘ) স্বদেশী আন্দোলন শক্তিশালী কৰি বিদেশী সামগ্ৰী বর্জন কৰা।
বৈশিষ্ট্যসমূহ:
• লোণ সত্যাগ্ৰহ (Salt Satyagraha): আন্দোলন আৰম্ভ কৰাৰ মূল কাৰণ আছিল লোণ আইনৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিবাদ। গান্ধীজীয়ে ৭৮জন অনুসৰণকাৰীৰ সৈতে আহমেদাবাদৰ সৱরমতী আশ্ৰমৰ পৰা ৩৮৫ কিমি দূৰস্থিত গুজৰাটৰ দাণ্ডি উপকূললৈ পদযাত্ৰা কৰিছিল। তাত তেওঁ লোণ উৎপাদন কৰি ব্ৰিটিছ চৰকাৰৰ আইন অমান্য কৰিছিল।
• অহিংস প্ৰতিবাদ: আন্দোলনৰ মূল অস্ত্ৰ আছিল অহিংসা আৰু সত্যাগ্ৰহ। জনগণক ব্ৰিটিছ চৰকাৰৰ আইন অনুসৰণ নকৰিবলৈ আহ্বান জনোৱা হৈছিল।
• বিদেশী সামগ্ৰী বর্জন: আন্দোলনত অংশগ্ৰহণকাৰীসকলে বিদেশী কাপোৰ, লবণ, আৰু আন ব্ৰিটিছ সামগ্ৰী বর্জন কৰিছিল।
• কৃষকৰ ভূমিকা: বহু ঠাইত কৃষকসকলে কৰ নিদিয়া আন্দোলনত অংশ লৈছিল।
• মহিলাৰ অংশগ্ৰহণ: কস্তুৰবা গান্ধী, সৰোজিনী নাইডু আদি নেতৃত্বত বহুতো মহিলা লোণ সত্যাগ্ৰহ আৰু ব্ৰিটিছ চৰকাৰৰ বিৰুদ্ধে আন্দোলনত অংশগ্ৰহণ কৰিছিল।
আইন অমান্য আন্দোলনে ভাৰতীয়সকলৰ মনত স্বাধীনতাৰ স্পৃহা বঢ়াই তুলিছিল। যদিও আন্দোলন কঠোৰভাৱে দমন কৰা হৈছিল, তথাপিও ইয়াৰ ফলত ব্ৰিটিছ চৰকাৰে গান্ধী-আৰউইন চুক্তিৰ দ্বাৰা কংগ্ৰেছৰ সৈতে আলোচনা কৰিবলৈ বাধ্য হৈছিল।
৫. কি পৰিস্থিতিত ভাৰত ত্যাগ আন্দোলনৰ সূচনা হৈছিল? ভাৰতৰ স্বাধীনতা সংগ্ৰামত এই আন্দোলনৰ কাৰ্যসূচীক তুমি মাইলৰ খুঁটি হিচাপে সাব্যস্ত কৰিব খোজানে? তোমাৰ মতামতৰ সমর্থনত যুক্তি দিয়া।
উত্তৰ: ভাৰত ত্যাগ আন্দোলন (Quit India Movement) ১৯৪২ চনৰ ৮ আগষ্টত মহাত্মা গান্ধী আৰু কংগ্ৰেছ দলৰ নেতৃত্বত ঘোষণা কৰা হৈছিল। ই ভাৰতৰ স্বাধীনতা সংগ্রামৰ অন্যতম গুৰুত্বপূর্ণ পৰ্যায় আছিল।
প্ৰেক্ষাপট:
ক) দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধ: ১৯৩৯ চনত বিশ্বযুদ্ধ আৰম্ভ হোৱাৰ পিছত ব্ৰিটিছ চৰকাৰে ভাৰতীয়সকলৰ অনুমতি অবিহনে যুদ্ধত ভাৰতক অংশগ্ৰহণ কৰাই।
খ) ক্ৰিপছ মিছনৰ ব্যর্থতা (১৯৪২): ব্ৰিটিছ চৰকাৰে ভাৰতক স্বাধীনতা দিবলৈ প্রতিশ্ৰুতি নিদিয়া দেখি কংগ্ৰেছে ‘ভাৰত ত্যাগ আন্দোলন’ ঘোষণা কৰে।
গ) অত্যাচাৰৰ বৃদ্ধি: আন্দোলনৰ আগতে ব্ৰিটিছ চৰকাৰে বহুতো কংগ্ৰেছ নেতা বন্দী কৰিছিল।
ঘ) অহিংস বিপ্লৱ: গান্ধীজীয়ে জনসাধাৰণক অহিংসা পথত ব্ৰিটিছ চৰকাৰক দেশ এৰি যাবলৈ বাধ্য কৰিবলৈ আহ্বান জনায়।
আন্দোলনৰ কাৰ্যসূচী:
• ‘কৰিম কিম্বা মৰিম’ (Do or Die) শ্লোগানেৰে দেশজুৰি আন্দোলন আৰম্ভ হয়।
• ৰাজহ, কৰ, আৰু বিদেশী সামগ্ৰী বর্জন কৰা হয়।
• কৰ্মচাৰীসকলে চৰকাৰী কাম-কাজ বন্ধ কৰি দিয়ে।
• বহু ঠাইত ৰেলৱে ষ্টেচন, টেলিগ্ৰাফ অফিছ আদি ধ্বংস কৰা হয়।
ভাৰতৰ স্বাধীনতা সংগ্ৰামত এই আন্দোলন মাইলৰ খুঁটি হোৱাৰ কেইবাটাও কাৰণ আছে-
• দেশব্যাপী আন্দোলন: ই ভাৰতৰ প্ৰায় সকলো অংশত ব্যাপক ৰূপত বিস্তাৰ লাভ কৰিছিল।
• ব্ৰিটিছ চৰকাৰ আতংকিত হৈছিল: ব্ৰিটিছ চৰকাৰে আন্দোলন কঠোৰভাৱে দমন কৰাৰ চেষ্টা কৰিছিল, কিন্তু তাতো ব্যৰ্থ হৈছিল।
• স্বাধীনতাৰ শেষ পৰ্যায়: এই আন্দোলনৰ পিছতেই ১৯৪৭ চনত স্বাধীনতা লাভ হয়।
ভাৰত ত্যাগ আন্দোলনে ভাৰতীয়সকলৰ মাজত স্ব-শাসনৰ গুৰুত্ব বুজাই দিলে আৰু স্বাধীনতা লাভৰ পথ সুগম কৰি তুলিছিল।
৬. ভাৰতীয় জাতীয় সেনা বাহিনীৰ বিষয়ে এটা চমু টোকা লিখা।
উত্তৰ: ভাৰতীয় জাতীয় সেনা বাহিনী (Indian National Army – INA), যাক ‘আজাদ হিন্দ ফৌজ’ বুলিও জনা যায়, ই ভাৰতৰ স্বাধীনতা সংগ্ৰামৰ এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ অধ্যায় আছিল। সুভাষ চন্দ্ৰ বসুৱে ১৯৪৩ চনত এই সেনাবাহিনী পুনৰ্গঠন কৰিছিল।
উৎপত্তি:
১৯৪২ চনত জাপানী সেনাৰ সহায়ত কেপ্টেইন মোহন সিঙে INA গঠন কৰিছিল। পিছলৈ সুভাষ চন্দ্ৰ বসুৱে ইয়াক অধিক শক্তিশালী কৰে।
মূল উদ্দেশ্য:
ক) ব্ৰিটিছ চৰকাৰৰ বিৰুদ্ধে অস্ত্ৰধাৰী সংগ্রাম সংগঠিত কৰা।
খ) স্বাধীন ভাৰত স্থাপন কৰাৰ বাবে বিদেশত থকা ভাৰতীয়সকলক সংগঠিত কৰা।
গ) জাপানৰ সহায়ত ইণ্ডিয়া আক্ৰমণ কৰাৰ পৰিকল্পনা কৰা।
INA-ৰ গুৰুত্ব:
• ‘জয় হিন্দ’ শ্লোগান জনপ্রিয় কৰে।
• ভাৰতীয়সকলক সামৰিক সংগ্ৰামৰ প্ৰস্তুতি দিয়ে।
• নারীসকলৰ বাবে ‘ঝাঁসি ৰাণী বাহিনী’ গঠন কৰা হয়।
• ইম্ফল আৰু কহিমাত INA-এ ব্ৰিটিছ সেনাৰ বিৰুদ্ধে লড়াই কৰিছিল।
INA-ৰ অৱসান:
১৯৪৫ চনত দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধত জাপান পৰাস্ত হোৱাৰ লগে লগে INA-ৰ সৈন্যসকল আত্মসমৰ্পণ কৰিবলৈ বাধ্য হয়। কিন্তু INA-ৰ সংগ্রামে স্বাধীনতা আন্দোলনক এক নতুন দিশ প্ৰদান কৰিছিল, যাৰ ফলত ১৯৪৭ চনত ভাৰত স্বাধীন হয়।
50 very important and common MCQs
১. মহাত্মা গান্ধীৰ জন্ম কেতিয়া হৈছিল?
(A) ১৮৬৯ চনৰ ২ অক্টোবৰ | (B) ১৮৭০ চনৰ ১৫ আগষ্ট | (C) ১৮৬৫ চনৰ ৫ ছেপ্তেম্বৰ | (D) ১৮৭৫ চনৰ ২৬ জানুৱাৰী
উত্তৰ: (A) ১৮৬৯ চনৰ ২ অক্টোবৰ
২. গান্ধীজীয়ে কোন দেশত আইন অধ্যয়ন কৰিছিল?
(A) আমেৰিকা | (B) ফ্ৰান্স | (C) ইটালী | (D) ব্ৰিটেইন
উত্তৰ: (D) ব্ৰিটেইন
৩. গান্ধীজীয়ে পোনপ্ৰথমে সত্যাগ্ৰহ ক’ত প্ৰয়োগ কৰিছিল?
(A) ভাৰত | (B) দক্ষিণ আফ্ৰিকা | (C) শ্ৰীলংকা | (D) নেপাল
উত্তৰ: (B) দক্ষিণ আফ্ৰিকা
৪. গান্ধীজীয়ে ভাৰতলৈ উভতি আহি কোনখন আশ্ৰম স্থাপন কৰিছিল?
(A) সবৰমতী আশ্ৰম | (B) ৱাৰ্ধা আশ্ৰম | (C) বেলুৰ মঠ | (D) গীতা আশ্ৰম
উত্তৰ: (A) সবৰমতী আশ্ৰম
৫. চম্পাৰণ সত্যাগ্ৰহ কোন বছৰত হৈছিল?
(A) ১৯১৫ | (B) ১৯১৭ | (C) ১৯২০ | (D) ১৯২২
উত্তৰ: (B) ১৯১৭
৬. খিলাফৎ আন্দোলন কিয় আৰম্ভ হৈছিল?
(A) ভাৰতৰ স্বাধীনতা লাভৰ বাবে | (B) তুৰস্কৰ খলিফাৰ অপসাৰণৰ বিৰুদ্ধে | (C) গান্ধীৰ অহিংস নীতিৰ সমৰ্থনত | (D) মুসলিম লীগৰ দাবীৰ বাবে
উত্তৰ: (B) তুৰস্কৰ খলিফাৰ অপসাৰণৰ বিৰুদ্ধে
৭. ১৯১৯ চনৰ ৰাওলাট আইনৰ উদ্দেশ্য কি আছিল?
(A) ভাৰতীয়সকলক বিনা বিচাৰে বন্দী কৰা | (B) ভাৰতক স্বায়ত্তশাসন দিয়া | (C) কৃষকসকলক অধিক অধিকার প্ৰদান | (D) শিক্ষা খণ্ডৰ উন্নতি
উত্তৰ: (A) ভাৰতীয়সকলক বিনা বিচাৰে বন্দী কৰা
৮. জালিয়ানৱালাবাগ হত্যাকাণ্ড কেতিয়া সংঘটিত হৈছিল?
(A) ১৩ এপ্ৰিল, ১৯১৮ | (B) ১৩ এপ্ৰিল, ১৯১৯ | (C) ১৫ আগষ্ট, ১৯২০ | (D) ২৬ জানুৱাৰী, ১৯২১
উত্তৰ: (B) ১৩ এপ্ৰিল, ১৯১৯
৯. গান্ধীজীয়ে কিহেৰে অহিংসা আন্দোলন আৰম্ভ কৰিছিল?
(A) সত্যাগ্ৰহ | (B) অসহযোগ আন্দোলন | (C) আইন অমান্য আন্দোলন | (D) ভাৰত ত্যাগ আন্দোলন
উত্তৰ: (A) সত্যাগ্ৰহ
১০. গান্ধীজীয়ে ১৯২০ চনত কোনটো আন্দোলন আৰম্ভ কৰিছিল?
(A) অসহযোগ আন্দোলন | (B) আইন অমান্য আন্দোলন | (C) খিলাফৎ আন্দোলন | (D) ভাৰত ত্যাগ আন্দোলন
উত্তৰ: (A) অসহযোগ আন্দোলন
১১. ১৯২২ চনত গান্ধীজীয়ে কিয় অসহযোগ আন্দোলন বন্ধ কৰিছিল?
(A) গান্ধীজীৰ গ্ৰেপ্তাৰ হোৱাৰ বাবে | (B) কংগ্ৰেছ দলৰ সিদ্ধান্ত অনুসৰি | (C) চৌৰীচৌৰা ঘটনাৰ বাবে | (D) ব্ৰিটিছ চৰকাৰে স্বাধীনতা প্ৰদান কৰাৰ বাবে
উত্তৰ: (C) চৌৰীচৌৰা ঘটনাৰ বাবে
১২. ১৯২৮ চনত গান্ধীজীয়ে কোন আন্দোলন আৰম্ভ কৰিছিল?
(A) ছাইমন কমিছন বর্জন | (B) আইন অমান্য আন্দোলন | (C) খিলাফৎ আন্দোলন | (D) দাণ্ডি সত্যাগ্ৰহ
উত্তৰ: (A) ছাইমন কমিছন বর্জন
১৩. ছাইমন কমিছন কেতিয়া ভাৰতলৈ আহিছিল?
(A) ১৯২৭ | (B) ১৯২৮ | (C) ১৯৩০ | (D) ১৯৩২
উত্তৰ: (B) ১৯২৮
১৪. ১৯৩০ চনৰ আইন অমান্য আন্দোলনৰ মূল কাৰ্যসূচী কি আছিল?
(A) বিদেশী সামগ্ৰী বর্জন | (B) লোণ আইন ভংগ কৰা | (C) কৰ নিদিওঁ আন্দোলন | (D) সকলো
উত্তৰ: (D) সকলো
১৫. গান্ধীজীয়ে ১৯৩০ চনত কোনটো পদযাত্ৰা কৰিছিল?
(A) ডাণ্ডি যাত্ৰা | (B) খেড়া সত্যাগ্ৰহ | (C) চম্পাৰণ আন্দোলন | (D) ভাৰত ত্যাগ আন্দোলন
উত্তৰ: (A) ডাণ্ডি যাত্ৰা
১৬. ১৯৩১ চনত গান্ধীজীয়ে কোন চুক্তি স্বাক্ষৰ কৰিছিল?
(A) পুনে চুক্তি | (B) গান্ধী-আৰউইন চুক্তি | (C) লাহোৰ চুক্তি | (D) ভাৰ্সাই চুক্তি
উত্তৰ: (B) গান্ধী-আৰউইন চুক্তি
১৭. ১৯৩২ চনৰ পুনে চুক্তি কেনেদৰে সম্পাদিত হৈছিল?
(A) গান্ধীজীৰ আমৰণ অনশনৰ বাবে | (B) জৱাহৰলাল নেহৰুৰ নেতৃত্বত | (C) মুছলিম লীগৰ দাবী অনুসৰি | (D) ব্ৰিটিছ চৰকাৰে নতুন আইন প্ৰণয়ন কৰাৰ বাবে
উত্তৰ: (A) গান্ধীজীৰ আমৰণ অনশনৰ বাবে
১৮. “Do or Die” শ্লোগানটো কোন আন্দোলনত দিয়া হৈছিল?
(A) আইন অমান্য আন্দোলন | (B) অসহযোগ আন্দোলন | (C) ভাৰত ত্যাগ আন্দোলন | (D) খিলাফৎ আন্দোলন
উত্তৰ: (C) ভাৰত ত্যাগ আন্দোলন
১৯. ভাৰত ত্যাগ আন্দোলনৰ ঘোষণা কেতিয়া কৰা হৈছিল?
(A) ১৯৩৯ | (B) ১৯৪০ | (C) ১৯৪১ | (D) ১৯৪২
উত্তৰ: (D) ১৯৪২
২০. গান্ধীজীক কোন বছৰত হত্যা কৰা হৈছিল?
(A) ১৯৪৬ | (B) ১৯৪৭ | (C) ১৯৪৮ | (D) ১৯৪৯
উত্তৰ: (C) ১৯৪৮
২১. আজাদ হিন্দ ফৌজৰ প্ৰতিষ্ঠাতা কোন আছিল?
(A) মহাত্মা গান্ধী | (B) সুভাষ চন্দ্ৰ বসু | (C) লালা লাজপত ৰায় | (D) বাল গংগাধৰ তিলক
উত্তৰ: (B) সুভাষ চন্দ্ৰ বসু
২২. ১৯৪৭ চনৰ ভাৰত-পাকিস্তান বিভাজনৰ সীমা কোনে নিৰ্ধাৰণ কৰিছিল?
(A) লর্ড মাউন্টবেটেন | (B) ৰেডক্লিফ | (C) লর্ড ক্ৰিপছ | (D) লর্ড চেমসফৰ্ড
উত্তৰ: (B) ৰেডক্লিফ
২৩. গান্ধীজীৰ আত্মজীৱনী “The Story of My Experiments with Truth” কোন ভাষাত লিখা হৈছিল?
(A) ইংৰাজী | (B) হিন্দী | (C) গুজৰাটী | (D) বাঙালি
উত্তৰ: (C) গুজৰাটী
২৪. ভাৰতৰ স্বাধীনতা কেতিয়া লাভ হৈছিল?
(A) ২৬ জানুৱাৰী, ১৯৪৭ | (B) ১৫ আগষ্ট, ১৯৪৭ | (C) ২ অক্টোবৰ, ১৯৪৭ | (D) ২৬ জানুৱাৰী, ১৯৫০
উত্তৰ: (B) ১৫ আগষ্ট, ১৯৪৭
২৫. গান্ধীজী কাক “সীমান্ত গান্ধী” বুলি অভিহিত কৰিছিল?
(A) মৌলানা আজাদ | (B) খান আব্দুল গফাৰ খান | (C) নেতাজী সুভাষ চন্দ্ৰ বসু | (D) জৱাহৰলাল নেহৰু
উত্তৰ: (B) খান আব্দুল গফাৰ খান
২৬. ১৯৪২ চনৰ ভাৰত ত্যাগ আন্দোলনৰ সময়ত গান্ধীজী ক’ত আছিল?
(A) সৱরমতী আশ্ৰম | (B) ৱাৰ্ধা আশ্ৰম | (C) মুম্বাই | (D) দিল্লী
উত্তৰ: (C) মুম্বাই
২৭. “গান্ধীজী কি নমস্কাৰ” নামৰ প্ৰথম ব্যাক্তিগত সত্যাগ্ৰহ কোনে আৰম্ভ কৰিছিল?
(A) বিনোবা ভাবে | (B) জৱাহৰলাল নেহৰু | (C) সরোজিনী নাইডু | (D) বল্লভভাই পেটেল
উত্তৰ: (A) বিনোবা ভাবে
২৮. গান্ধীজীৰ হত্যাকাৰী কোন আছিল?
(A) গোডসে নাথুৰাম | (B) গডবলয়ে | (C) দেশমুখে | (D) প্ৰফুল্ল চাকী
উত্তৰ: (A) গোডসে নাথুৰাম
২৯. ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছ কেতিয়া গঠন কৰা হৈছিল?
(A) ১৮৮০ | (B) ১৮৮৫ | (C) ১৮৯০ | (D) ১৯০০
উত্তৰ: (B) ১৮৮৫
৩০. গান্ধীজীয়ে কিহত বিশ্বাস কৰিছিল?
(A) অহিংসা | (B) সামৰিক শক্তি | (C) ৰাজনৈতিক হত্যা | (D) উপনিবেশবাদ
উত্তৰ: (A) অহিংসা
৩১. গান্ধীজীয়ে ক’ত উচ্চ শিক্ষা গ্ৰহণ কৰিছিল?
(A) কেমব্ৰিজ বিশ্ববিদ্যালয় | (B) অক্সফোর্ড বিশ্ববিদ্যালয় | (C) লণ্ডন স্কুল অফ ল’ | (D) কেলকাটা বিশ্ববিদ্যালয়
উত্তৰ: (C) লণ্ডন স্কুল অফ ল’
৩২. গান্ধীজীৰ প্ৰথম আন্দোলন কোনখন আছিল?
(A) চম্পাৰণ সত্যাগ্ৰহ | (B) অসহযোগ আন্দোলন | (C) আইন অমান্য আন্দোলন | (D) ভাৰত ত্যাগ আন্দোলন
উত্তৰ: (A) চম্পাৰণ সত্যাগ্ৰহ
৩৩. “Quit India” শ্লোগানটো কোনে দিছিল?
(A) মহাত্মা গান্ধী | (B) জৱাহৰলাল নেহৰু | (C) নেতাজী সুভাষ চন্দ্ৰ বসু | (D) বল্লভভাই পেটেল
উত্তৰ: (A) মহাত্মা গান্ধী
৩৪. গান্ধীজীৰ মতে “সত্যাগ্ৰহ”ৰ অৰ্থ কি?
(A) অহিংস প্ৰতিবাদ | (B) সামৰিক বিপ্লৱ | (C) স্বাধীনতা যুদ্ধ | (D) বৈদেশিক শাসনৰ সমৰ্থন
উত্তৰ: (A) অহিংস প্ৰতিবাদ
৩৫. গান্ধীজীয়ে ক’ত হত্যাকাণ্ডত কটোৱা হৈছিল?
(A) মুম্বাই | (B) দিল্লী | (C) আহমেদাবাদ | (D) কলিকতা
উত্তৰ: (B) দিল্লী
৩৬. গান্ধীজীৰ মৃত্যুৰ সময়ত তেওঁৰ বয়স কিমান আছিল?
(A) ৭০ | (B) ৭৫ | (C) ৭৮ | (D) ৮০
উত্তৰ: (C) ৭৮
৩৭. গান্ধীজীয়ে কোনটো বঁটা লাভ কৰিছিল?
(A) নোবেল শান্তি বঁটা | (B) ভাৰত ৰত্ন | (C) কাইজাৰ-ই-হিন্দ | (D) পদ্মশ্ৰী
উত্তৰ: (C) কাইজাৰ-ই-হিন্দ
৩৮. গান্ধীজীয়ে ক’ত হত্যা কৰা হৈছিল?
(A) বোম্বাই | (B) ৱাৰ্ধা | (C) বিড়লা হাউচ, দিল্লী | (D) আহমেদাবাদ
উত্তৰ: (C) বিড়লা হাউচ, দিল্লী
৩৯. “ছাইমন কমিছন”ৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিবাদৰ সময়ত কোন নেতা আহত হৈছিল?
(A) সুভাষ চন্দ্ৰ বসু | (B) লালা লাজপত ৰায় | (C) জৱাহৰলাল নেহৰু | (D) সরোজিনী নাইডু
উত্তৰ: (B) লালা লাজপত ৰায়
৪০. গান্ধীজী কাক “Father of the Nation” বুলি কোৱা হয়?
উত্তৰ: মহাত্মা গান্ধী
৪১. গান্ধীজীয়ে কোনটো সংবাদপত্ৰ প্ৰকাশ কৰিছিল?
উত্তৰ: ইয়াং ইণ্ডিয়া, নৱজীৱন, হৰিজন
৪২. গান্ধীজীয়ে ক’ত প্ৰধানভাৱে আন্দোলন কৰিছিল?
উত্তৰ: ভাৰত আৰু দক্ষিণ আফ্ৰিকা
৪৩. গান্ধীজীয়ে “Hind Swaraj” কেতিয়া লিখিছিল?
উত্তৰ: ১৯০৯
৪৪. গান্ধীজীৰ মতে স্বাধীনতাৰ প্ৰধান মাধ্যম কি?
উত্তৰ: অহিংসা
৪৫. গান্ধীজীয়ে কেতিয়া আইনজীৱন আৰম্ভ কৰিছিল?
উত্তৰ: ১৮৯৩
৪৬. গান্ধীজীয়ে কোনটো বিদেশী শাসনৰ বিৰুদ্ধে আন্দোলন কৰিছিল?
উত্তৰ: ব্ৰিটিছ
৪৭. গান্ধীজীয়ে কোনটো শাস্ত্ৰত গুৰুত্ব প্ৰদান কৰিছিল?
উত্তৰ: গীতা
৪৮. গান্ধীজীয়ে ক’ত প্রথমে অহিংসা আন্দোলন আৰম্ভ কৰিছিল?
উত্তৰ: দক্ষিণ আফ্ৰিকা
৪৯. গান্ধীজীৰ মৃত্যুৰ পিছত ভাৰতৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী কোন আছিল?
উত্তৰ: জৱাহৰলাল নেহৰু
৫০. গান্ধীজীয়ে ক’ত ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলনৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰভাৱ পেলাইছিল?
উত্তৰ: সমগ্ৰ ভাৰতত
১. মহাত্মা গান্ধী আৰু অহিংসাৰ মাজৰ সম্পৰ্ক বিৱৰণ কৰা।
মহাত্মা গান্ধী আৰু অহিংসাৰ মাজত এক গভীৰ সম্পৰ্ক আছিল। তেওঁ বিশ্বাস কৰিছিল যে সমাজৰ পৰিৱর্তনৰ একমাত্র উপায় হ’ল অহিংসা আৰু সত্যাগ্ৰহ। অহিংসা শব্দটো কেৱল শাৰীৰিক হিংসাৰ অনুপস্থিতি নহয়, ই মানসিক, সামাজিক, আৰু ৰাজনৈতিক ক্ষেত্ৰতো নিৰ্যাতনৰ বিৰুদ্ধে শান্তিপূৰ্ণ প্ৰতিবাদক বুজায়। গান্ধীজীয়ে এই নীতি দক্ষিণ আফ্ৰিকাত থাকোতেই গ্ৰহণ কৰিছিল, য’ত তেওঁ বর্ণবৈষম্যৰ বিৰুদ্ধে অহিংস সত্যাগ্ৰহ আন্দোলন আৰম্ভ কৰিছিল।
ভাৰতত তেওঁ ১৯১৯ চনৰ ৰাওলাট আইনৰ বিৰুদ্ধে অহিংস সত্যাগ্ৰহ আন্দোলন আৰম্ভ কৰে। তেওঁৰ মতে, হিংসাৰ দ্বাৰা স্থায়ী বিজয় লাভ সম্ভৱ নহয়, কিন্তু অহিংসাৰ জৰিয়তে মানুহৰ অন্তৰৰ পৰিৱৰ্তন ঘটাব পাৰি। তেওঁ সত্যাগ্ৰহক মূল অস্ত্ৰ হিচাপে গ্ৰহণ কৰি বিভিন্ন আন্দোলনৰ জৰিয়তে ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে সংগ্ৰাম কৰিছিল। তেওঁৰ অহিংস নীতিয়ে ভাৰতীয় জাতীয়তাবাদী আন্দোলনৰ এক নতুন দিশ সৃষ্টি কৰিছিল, যাৰ ফলত বিশ্বব্যাপী অহিংস আন্দোলন এক অনন্য দৃষ্টান্ত হিচাপে পৰিগণিত হয়।
২. গান্ধীজীৰ নেতৃত্বত সংঘটিত সকলো গুৰুত্বপূর্ণ আন্দোলনৰ তালিকা প্ৰস্তুত কৰি ব্যাখ্যা কৰা।
গান্ধীজীয়ে নেতৃত্ব দিয়া আন্দোলনসমূহ—
ক. চম্পাৰণ সত্যাগ্ৰহ (১৯১৭): বিহাৰৰ চম্পাৰণত নীল খেতিয়কৰ ওপৰত ব্ৰিটিছ ভূস্বামীৰ অত্যাচাৰৰ বিৰুদ্ধে অহিংস প্ৰতিবাদ।
খ. খেড়া সত্যাগ্ৰহ (১৯১৮): গুজৰাটত খেড়াৰ কৃষকসকলক ভূস্বামীসকলে অধিক কৰ দিবলৈ বাধ্য কৰোৱাৰ বিৰুদ্ধে আন্দোলন।
গ. আহমেদাবাদ মিল সত্যাগ্ৰহ (১৯১৮): আহমেদাবাদৰ টেক্সটাইল মিলৰ শ্ৰমিকসকলৰ নিম্ন মজুৰীৰ বিৰুদ্ধে অহিংস প্ৰতিবাদ।
ঘ. ৰাওলাট সত্যাগ্ৰহ (১৯১৯): ৰাওলাট আইন নামৰ দমনমূলক আইনৰ বিৰুদ্ধে অহিংস প্ৰতিবাদ।
ঙ. অসহযোগ আন্দোলন (১৯২০-১৯২২): জালিয়ানৱালাবাগ হত্যাকাণ্ডৰ পিছত ব্ৰিটিছ চৰকাৰৰ বিৰুদ্ধে চলোৱা এক বৃহৎ অহিংস আন্দোলন।
চ. আইন অমান্য আন্দোলন (১৯৩০): লোণ আইন ভংগৰ বাবে প্ৰসিদ্ধ দাণ্ডি সত্যাগ্ৰহ।
ছ. ভাৰত ত্যাগ আন্দোলন (১৯৪২): ব্ৰিটিছৰ বিৰুদ্ধে চলোৱা ভাৰত ত্যাগ আন্দোলন, য’ত গান্ধীজীয়ে “কৰিম কিম্বা মৰিম” শ্লোগান দিছিল।
এই আন্দোলনসমূহই ভাৰতীয় স্বাধীনতা সংগ্ৰামত এক গুৰুত্বপূর্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল।
৩. গান্ধীজীয়ে ভাৰতীয় সমাজত আনি দিয়া প্ৰধান সংস্কাৰসমূহৰ বিৱৰণ দিয়া।
গান্ধীজীয়ে বিভিন্ন সমাজ সংস্কাৰমূলক কাৰ্যসূচী হাতত লৈছিল—
ক. অস্পৃশ্যতা দূৰীকৰণ: তেওঁ দলিতসকলক “হৰিজন” (ঈশ্বৰৰ সন্তান) বুলি আখ্যা দিয়ে আৰু সমাজত সমান অধিকাৰৰ বাবে কাম কৰে।
খ. মহিলা সশক্তিকৰণ: গান্ধীজীয়ে মহিলাসকলক শিক্ষা, ৰাজনীতি, আৰু স্বাধীনতা আন্দোলনত অংশগ্ৰহণ কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰে।
গ. স্বদেশী আন্দোলন: বিদেশী সামগ্ৰী বর্জন কৰি দেশীয় উদ্যোগৰ বিকাশৰ আহ্বান জনায়।
ঘ. আৰ্থ-সামাজিক উন্নয়ন: গ্রাম্য উন্নয়নৰ গুৰুত্ব দিয়ে আৰু তাঁতৰ শিল্পক পুনৰ জীৱিত কৰে।
ঙ. ধৰ্মীয় সম্প্ৰীতি: হিন্দু-মুছলমান সম্প্ৰীতি গঢ়ি তোলাৰ চেষ্টা কৰে।
৪. গান্ধীজীৰ জীৱন আৰু স্বাধীনতা আন্দোলনত তেওঁৰ ভূমিকা ব্যাখ্যা কৰা।
গান্ধীজীৰ জন্ম ১৮৬৯ চনৰ ২ অক্টোবৰ গুজৰাটৰ পোৰবন্দৰত হৈছিল। তেওঁ ইংলেণ্ডত আইন অধ্যয়ন কৰে আৰু দক্ষিণ আফ্ৰিকাত বৰ্ণবৈষম্যৰ বিৰুদ্ধে আন্দোলন আৰম্ভ কৰে। ১৯১৫ চনত ভাৰতলৈ উভতি অহাৰ পিছত, তেওঁ দেশৰ স্বাধীনতা আন্দোলনত সক্ৰিয়ভাৱে জড়িত হয়।
তেওঁ চম্পাৰণ, খেড়া, আৰু আহমেদাবাদত সত্যাগ্ৰহ আন্দোলন আৰম্ভ কৰে। ১৯২০ চনত অসহযোগ আন্দোলন, ১৯৩০ চনত আইন অমান্য আন্দোলন, আৰু ১৯৪২ চনত ভাৰত ত্যাগ আন্দোলনৰ নেতৃত্ব দিয়ে। তেওঁ অহিংস নীতিৰ মাধ্যমেৰে দেশবাসীক একত্ৰিত কৰি স্বাধীনতাৰ পথ প্ৰসস্ত কৰে।
৫. গান্ধীজীৰ দৰ্শন আৰু ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পিছত সমাজত ইয়াৰ প্ৰভাৱ বিশ্লেষণ কৰা।
গান্ধীজীৰ দৰ্শন “সত্য, অহিংসা, আৰু আত্মনিৰ্ভৰশীলতা”ৰ ওপৰত আধাৰিত। তেওঁ সৰল জীৱন যাপন কৰি সমাজত নৈতিকতা আৰু আত্মসংযমৰ গুৰুত্ব দিছিল।
স্বাধীনতাৰ পিছত তেওঁৰ দৰ্শনে সমাজত তলৰ দিশবোৰত প্ৰভাৱ পেলাইছিল—
- অস্পৃশ্যতা নিৱাৰণ: সংবিধানত দলিতসকলৰ অধিকাৰ নিশ্চিত কৰা হয়।
- ধৰ্মীয় সম্প্ৰীতি: ভাৰতত ধৰ্মনিরপেক্ষ নীতি গ্ৰহণ কৰা হয়।
- গ্ৰাম্য উন্নয়ন: গ্ৰামভিত্তিক উন্নয়নৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হয়।
- শান্তিৰ বাণী: অহিংস নীতিয়ে বিশ্বৰ ৰাজনৈতিক আন্দোলনসমূহত গুৰুত্ব লাভ কৰে।
গান্ধীজীৰ দৰ্শন কেৱল স্বাধীনতা লাভৰ ক্ষেত্ৰত নহয়, সমগ্ৰ বিশ্বৰ সমাজ সংস্কৃতি আৰু ৰাজনীতিত এক যুগান্তকাৰী প্ৰভাৱ পেলাইছিল।
