অসমত ইংৰাজ শাসনৰ পূৰ্বে আহোম ৰাজত্বৰ দিনত ৰাজস্ব সংগ্ৰহৰ পৰিৱৰ্তে খাৰি প্ৰথা, পাইক প্ৰথা আৰু সমাজৰ এক সহযোগী ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থা বহাল আছিল। কিন্তু ব্ৰিটিছৰ আগমনৰ লগে লগে মুদ্ৰা অৰ্থনীতিৰ প্ৰচলন, কৃষিজীৱীসকলৰ ওপৰত অধিক খাজনা আৰোপ, আৰু সুদখোৰ মহাজনশ্ৰেণীৰ উত্থানৰ ফলত সাধাৰণ লোকসকল বৰ্ণনাতীত দুখ-কষ্টৰ সন্মুখীন হ’ব লগা হয়।
ইংৰাজে ভূমি ৰাজহ ব্যৱস্থাৰ এক নতুন ধৰণ আমদানি কৰিছিল, য’ত খাজনাৰ হাৰ অনিয়ন্ত্রিতভাৱে বৃদ্ধি পাইছিল। বহুতো গাঁওত কৃষকসকলে নিজৰ মাটিৰ খাজনা দিব নোৱাৰি সুদখোৰ বেপাৰী আৰু মহাজনক ধাৰ লৈ থলুৱা সম্পদ গুচাই দিছিল। অসমত বঙালী, মাৰোৱাৰী আৰু আন বহিৰাগত মহাজনশ্ৰেণীৰ আগমনে কৃষকসকলৰ জীৱন আৰু অধিক শোষণমূলক কৰি তোলে। ইংৰাজৰ শাসন-শোষণ আৰু এই পৰিস্থিতিয়ে অসমীয়াৰ মাজত বিক্ষোভৰ জুই দাউদাউকৈ জ্বলিবলৈ ধৰিলে।
১৮৫৭ চনৰ মহাবিদ্ৰোহ আৰু অসমত ইয়াৰ প্ৰতিফলন
১৮৫৭ চনৰ সিপাহী বিদ্ৰোহ ভাৰতীয় স্বাধীনতা সংগ্রামৰ প্ৰথম বৃহৎ সংগঠিত প্ৰচেষ্টা আছিল। উত্তৰ ভাৰতত যেতিয়া বিদ্ৰোহ জুইৰ দৰে বিয়পি পৰিছিল, অসমতো একো একোটা অঞ্চলত ব্ৰিটিছ বিৰোধী মনোভাব জাগ্ৰত হৈ উঠে। এই সময়ত মণিৰাম দেৱান, পিয়লি বৰুৱা, বাহাদুৰ গাঁওবুঢ়া, আৰু ফৰমুদ আলী যেনেকুৱা দেশপ্ৰেমিকে ইংৰাজৰ বিৰুদ্ধে সংগঠিত আন্দোলন গঢ়ি তুলিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল।
মণিৰাম দেৱানৰ ষড়যন্ত্র
মণিৰাম দেৱান প্ৰাক্তন আহোম ৰাজ্য পুনৰ প্রতিষ্ঠা কৰি অসমক ইংৰাজৰ কবলৰপৰা মুক্ত কৰিবলৈ ষড়যন্ত্ৰ কৰিছিল। তেওঁ আহোম ৰাজকোঁৱৰ কন্দপেশ্বৰ সিংহক ৰজা পাতি ইংৰাজক খেদিবলৈ উজনি অসমত চিপাহী বিদ্ৰোহ কৰিবলৈ আহ্বান জনাইছিল। কিন্তু ইংৰাজ চৰকাৰে ষড়যন্ত্ৰৰ সন্ধান পাই মণিৰাম দেৱানক গ্ৰেপ্তাৰ কৰি ১৮৫৮ চনৰ ২৬ ফেব্ৰুৱাৰীত ফাঁচী দিয়ে।
ইয়াৰ ফলত অসমত ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহ এক ব্যাপক বিস্ফোৰণ ঘটাব নোৱাৰিলে যদিও এই বিদ্ৰোহৰ প্ৰভাৱ পৰৱৰ্তী সময়ত কৃষক বিদ্ৰোহত প্রতিফলিত হয়।
অসমত কৃষক বিদ্ৰোহৰ উত্থান
১৮৬১ চনৰ পৰা আৰম্ভ হোৱা কৃষক বিদ্ৰোহসমূহ অসমৰ সমাজ জীৱনত এক নতুন অধ্যায় উন্মোচন কৰে। ইংৰাজৰ শোষণমূলক ৰাজহ নীতি আৰু কৃষকসকলৰ ওপৰত অহৰহ নতুন নতুন কৰ আৰোপ কৰাত বহুতো অঞ্চলত বিদ্ৰোহৰ সূচনা হয়।
ফুলগুৰিৰ ধাৱা (১৮৬১)
নগাঁও জিলাৰ ফুলগুৰিত সংঘটিত এই বিদ্ৰোহ অসমত কৃষক আন্দোলনৰ প্ৰথম প্ৰতিবাদ হিচাপে গণ্য কৰা হয়। ইংৰাজ চৰকাৰে আফু খেতি নিষিদ্ধ কৰাৰ ফলত স্ফূৰ্তি হেৰুৱা কৃষকসকলে বৃটিছৰ বিৰুদ্ধে বৃহৎ প্ৰতিবাদ সাব্যস্ত কৰে। এই বিদ্ৰোহত ব্ৰিটিছ পুলিচক আক্ৰমণ কৰি উপায়ুক্তৰ সহকাৰী লেফটেনেন্ট ছিংগাৰক হত্যা কৰে। ইংৰাজে কঠোৰ দমন নীতি অনুসৰি বহুতো কৃষকক গ্ৰেপ্তাৰ কৰি কিছুমানক আন্দামানলৈ নির্বাসিত কৰে।
পথৰুঘাটৰ কৃষক বিদ্ৰোহ (১৮৯৪)
দৰং জিলাৰ পথৰুঘাটত ভূমি খাজনা বৃদ্ধিৰ বিৰুদ্ধে কৃষকসকলে প্ৰতিবাদ সাব্যস্ত কৰে। কিন্তু উপায়ুক্ত এণ্ডাৰছনে শান্তিপূৰ্ণ প্ৰতিবাদকাৰীসকলৰ ওপৰত গুলীচালনা কৰাৰ আদেশ দিয়ে, য’ত শতাধিক কৃষকে জীৱন হেৰুৱায়। এই বিদ্ৰোহ অসমত ব্ৰিটিছৰ নিষ্ঠুৰতা প্ৰতিফলিত কৰা এটি হৃদয়বিদাৰক ঘটনা।
জনজাতীয় বিদ্ৰোহ: জয়ন্তীয়া, কাছাৰী আৰু নগাসকলৰ বিদ্ৰোহ
ইংৰাজ শাসনৰ বিৰুদ্ধে অসমত বিভিন্ন জনজাতীয় বিদ্ৰোহ সংঘটিত হৈছিল।
• জয়ন্তীয়া বিদ্ৰোহ (১৮৬২): জয়ন্তীয়া ৰজাৰ ৰাজ্য ইংৰাজে কব্জা কৰাৰ পিছত স্থানীয় জনসাধাৰণে স্বাধীনতাৰ বাবে বিদ্ৰোহ কৰে।
• উত্তৰ কাছাৰী বিদ্ৰোহ (১৮৮১): শম্ভুধন ফংলোছাৰ নেতৃত্বত কাছাৰীসকলে ইংৰাজৰ বিৰুদ্ধে সংগঠিত প্ৰতিবাদ গঢ়ি তোলে।
• নগা বিদ্ৰোহ (১৮৭৮): অংগামী নগাসকলে ইংৰাজৰ সামন্তবাদী নীতিৰ বিৰুদ্ধে সংগঠিত প্ৰতিবাদ কৰে।
মণিপুৰৰ বিদ্ৰোহ (১৮৯১)
১৮৯১ চনত মণিপুৰত ইংৰাজৰ স্বৈৰাচাৰী শাসনৰ বিৰুদ্ধে স্বাধীনতাৰ সংগ্রাম আৰম্ভ হয়। সেনাপতি টিকেন্দ্ৰজিতৰ নেতৃত্বত সংগঠিত এই বিদ্ৰোহ ইংৰাজে কঠোৰভাবে দমন কৰে, যদিও ই ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলনৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ অধ্যায়ৰূপে ইতিহাসত লিপিবদ্ধ হৈ ৰ’ল।
উপসংহাৰ
অসমত সংঘটিত ব্ৰিটিছ বিৰোধী আন্দোলনসমূহ প্ৰথম পৰ্যায়ে ব্যর্থ হৈছিল যদিও এই আন্দোলনসকলে অসমীয়া জাতিসত্বা আৰু জাতীয়তাবাদী চেতনাৰ ভিত্তি সৃষ্টিত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে। ব্ৰিটিছৰ শাসন আৰু শোষণৰ বিৰুদ্ধে যি বিদ্ৰোহসমূহ সংঘটিত হৈছিল, সিহঁতে ১৯৪৭ চনৰ স্বাধীনতাৰ দিশে অসমক অগ্ৰসর কৰাত এক সুদূৰপ্ৰসাৰী প্ৰভাৱ পেলাইছিল।
এইদৰে, অসমত ব্ৰিটিছ বিৰোধী আন্দোলন আৰু কৃষক বিদ্ৰোহসমূহ ভাৰতৰ স্বাধীনতা সংগ্রামৰ এক অবিচ্ছেদ্য অংশ হৈ পৰে।
প্ৰশ্ন-উত্তৰ
১। ব্রিটিছ শাসন প্রতিষ্ঠাৰ পিছত অসমৰ ৰাজহ সংগ্ৰহ পদ্ধতি কিদৰে পৰিৱৰ্তন হৈছিল?
উত্তৰ: আহোম শাসনত পাইক প্ৰথা আৰু শস্য ভিত্তিক ৰাজহ প্ৰথা প্রচলিত আছিল, কিন্তু ব্ৰিটিছ চৰকাৰে নগদ টকাৰ ভিত্তিত ৰাজহ সংগ্ৰহৰ নতুন নীতি প্ৰৱৰ্তন কৰে। খাজনা বৃদ্ধি পোৱাৰ ফলত অসমীয়া কৃষকসকলে মহাজনৰপৰা ধাৰ ল’বলৈ বাধ্য হৈছিল, যাৰ ফলত সুদখোৰ মাৰোৱাৰী আৰু বাঙালী মহাজনৰ শোষণ বৃদ্ধি পাইছিল।
২। মফট মিলচ কোন চনত অসমলৈ আহিছিল?
উত্তৰ: ১৮৫৩ চনত মফট মিলচ অসমলৈ আহিছিল।
৩। কেঞাসকল কাক কোৱা হৈছিল?
উত্তৰ: কেঞাসকল হৈছে মাৰোৱাৰী মহাজনসকল, যিসকলে অসমত সুদখোৰ ব্যৱসায় কৰি অসমীয়াৰ কৃষিজীৱী সমাজক শোষণ কৰিছিল।
৪। অসমত ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহৰ নেতৃত্ব কোনে দিছিল?
উত্তৰ: মণিৰাম দেৱান, পিয়লি বৰুৱা, বাহাদুৰ গাঁওবুঢ়া, আৰু ফৰমুদ আলী ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহৰ মূল নেতা আছিল।
৫। ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহত অসমৰ বিদ্ৰোহীসকলে কোনজন আহোম ৰাজকোঁৱৰক পুনৰ আহোম সিংহাসনত বহুৱাব বিচাৰিছিল?
উত্তৰ: কন্দপেশ্বৰ সিংহক পুনৰ আহোম সিংহাসনত বহুৱাব বিচাৰিছিল।
৬। মণিৰাম দেৱানক কোনজন বাঙালী মুক্তিয়াৰে সহায় কৰিছিল?
উত্তৰ: মধুমল্লিক নামৰ এজন বাঙালী মুক্তিয়াৰে মণিৰাম দেৱানক সহায় কৰিছিল।
৭। মণিৰাম দেৱানৰ লগত আৰু কোনজনক ফাঁচীকাঠত ওলমোৱা হৈছিল?
উত্তৰ: পিয়লি বৰুৱা মণিৰাম দেৱানৰ লগত ফাঁচীকাঠত ওলমোৱা হৈছিল।
৮। কোনে মণিৰাম দেৱানৰ বিচাৰ কৰিছিল?
উত্তৰ: কেপ্টেইন হলৰইডে মণিৰাম দেৱানৰ বিচাৰ কৰিছিল।
৯। অসমৰ ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহৰ বিফলতাৰ দুটা কাৰণ কি আছিল?
উত্তৰ:
• বিদ্ৰোহৰ প্ৰস্তুতি আৰু সংগঠনশীলতাৰ অভাৱ।
• ইংৰাজৰ গুপ্তচৰ ব্যৱস্থাৰ ফলত বিদ্ৰোহ আৰম্ভ হোৱাৰ আগতেই নেতা সকল গ্ৰেপ্তাৰ হোৱাত আন্দোলন বিফল হয়।
১০। কোন কোন চনত টিকট কৰ আৰু আয়কৰ প্ৰৱৰ্তন কৰা হৈছিল?
উত্তৰ:
• ১৮৫৮ চনত টিকট কৰ (Stamp Duties) প্ৰৱৰ্তন কৰা হৈছিল।
• ১৮৬০ চনত আয়কৰ (Income Tax) প্ৰৱৰ্তন কৰা হৈছিল।
১১। ব্ৰিটিছ শাসনৰ সময়ত অসমৰ কৃষকৰ দুৰৱস্থাৰ দুটা প্ৰধান কাৰণ কি আছিল?
উত্তৰ:
• ভূমি খাজনা (ৰাজহ) অত্যাধিক বৃদ্ধি।
• সুদখোৰ মহাজন আৰু ইংৰাজ চৰকাৰৰ কঠোৰ শোষণনীতি।
১২। লেফটেনেন্ট ছিংগাৰ কোন আছিল?
উত্তৰ: লেফটেনেন্ট ছিংগাৰ আছিল নগাঁৱৰ সহকাৰী উপায়ুক্ত, যাক ১৮৬১ চনৰ ফুলগুৰি কৃষক বিদ্ৰোহত হত্যা কৰা হৈছিল।
১৩। ফুলগুৰিৰ ধাৱা কেতিয়া সংঘটিত হৈছিল?
উত্তৰ: ১৮৬১ চনৰ ১৮ অক্টোবৰ তাৰিখে ফুলগুৰিৰ ধাৱা সংঘটিত হৈছিল।
১৪। ৰঙিয়াৰ কৃষক বিদ্ৰোহ কেতিয়া সংঘটিত হৈছিল?
উত্তৰ: ১৮৯৩ চনৰ ২৪ ডিচেম্বৰ তাৰিখে ৰঙিয়াৰ কৃষক বিদ্ৰোহ সংঘটিত হৈছিল।
১৫। লচিমা ক’ত অৱস্থিত?
উত্তৰ: লচিমা বৰপেটা জিলাৰ সৰুক্ষেত্রী মৌজাত অৱস্থিত।
১৬। লচিমাৰ কৃষক বিদ্ৰোহ কেতিয়া সংঘটিত হৈছিল?
উত্তৰ: ১৮৯৪ চনৰ ২১ জানুৱাৰী তাৰিখে লচিমাৰ কৃষক বিদ্ৰোহ সংঘটিত হৈছিল।
১৭। পথৰুঘাটৰ কৃষক বিদ্ৰোহ কেতিয়া হৈছিল?
উত্তৰ: ১৮৯৪ চনৰ ২৮ জানুৱাৰী তাৰিখে পথৰুঘাটৰ কৃষক বিদ্ৰোহ সংঘটিত হৈছিল।
১৮। ১৮৬১ চনত জয়ন্তীয়া বিদ্ৰোহৰ নেতৃত্ব কোনে দিছিল?
উত্তৰ: উকিয়াং নবা ১৮৬১ চনৰ জয়ন্তীয়া বিদ্ৰোহৰ নেতা আছিল।
১৯। ১৮৮১ চনত উত্তৰ কাছাৰৰ জনজাতীয় বিদ্ৰোহৰ নেতৃত্ব কোনে দিছিল?
উত্তৰ: শম্ভুধন ফংলোছা উত্তৰ কাছাৰৰ জনজাতীয় বিদ্ৰোহৰ নেতা আছিল।
২০। টিকেন্দ্রজিতক কোনে মৃত্যুদণ্ডৰে দণ্ডিত কৰিছিল?
উত্তৰ: টিকেন্দ্রজিতক ১৮৯১ চনত ইংৰাজ চৰকাৰে মৃত্যুদণ্ডৰে দণ্ডিত কৰিছিল।
২১। জে ডব্লিউ কুইণ্টনক কোন চনত হত্যা কৰিছিল?
উত্তৰ: ১৮৯১ চনত মণিপুৰত জে ডব্লিউ কুইণ্টনক হত্যা কৰা হৈছিল।
১। ১৮৫৭-৫৮ চনৰ বিদ্ৰোহৰ কাৰণ সম্পর্কে চমুকৈ আলোচনা কৰা।
১৮৫৭-৫৮ চনৰ মহাবিদ্ৰোহ ভাৰতবৰ্ষৰ ইতিহাসত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ঘটনা। এই বিদ্ৰোহৰ পিছত ব্ৰিটিছ চৰকাৰে ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীৰ হাতৰপৰা ভাৰত শাসনৰ দায়িত্ব লাভ কৰে আৰু ইংলেণ্ডৰ মহাৰাণীৰ অধীনত ভারত পৰিচালিত হ’বলৈ ধৰে। এই বিদ্ৰোহৰ প্ৰধান কারণসমূহ কেতবোৰ দিশত ভাগ কৰিব পাৰি—
(ক) ৰাজনৈতিক কাৰণ:
• লর্ড ডালহৌচীৰ স্বত্ববিলোপ নীতি (Doctrine of Lapse) অনুসৰি সন্তানোত্তৰ হোৱানকৈ ৰজা মৃত পৰিলে, সেই ৰাজ্য ইংৰাজৰ অধিকাৰভুক্ত হ’ব লাগিব। ইয়াৰ ফলত সাতাৰা, ঝান্সী, নাগপুৰ, উদয়পুৰ, যোধপুৰ, জয়পুৰ আদি ৰাজ্য ইংৰাজৰ কবলত পৰিছিল।
• বহুতো স্থানীয় ৰাজপুত্ৰ ইংৰাজৰ স্বৈৰাচাৰী নীতিত অসন্তুষ্ট হৈছিল।
• লখনউৰ শেষ নবাব ৱাজিদ আলী শাহ আৰু দিল্লীৰ মোগল সম্রাট বাহাদুৰ শ্বাহক পদচ্যুত কৰাৰ সিদ্ধান্তে ভাৰতীয় ৰাজপুত্ৰসকলৰ মাজত ব্ৰিটিছৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহী মনোভাব বৃদ্ধি কৰিছিল।
(খ) আৰ্থ-সামাজিক কাৰণ:
• ইংৰাজৰ নতুন ভূমি ৰাজহ নীতিৰ ফলত বহুতো কৃষকে নিজৰ ভূমি হেৰুৱাই নিঃস্ব হ’ব লগা হৈছিল।
• মহাজনৰ সুদখোৰ প্ৰথা, ইংৰাজৰ নিৰ্মম ৰাজহ নীতি, আৰু সামগ্ৰিকভাবে গরীব জনসাধাৰণৰ ওপৰত কঢ়িয়াই দিয়া অৰ্থনৈতিক বোজাই বিদ্ৰোহৰ মূল কাৰণ আছিল।
• বিলাতী সামগ্ৰী আমদানি কৰাৰ ফলত স্থানীয় কুটীৰ শিল্প, তাঁত শিল্প, আৰু ব্যৱসায় ধ্বংস হোৱাৰ বাবে ভাৰতীয় ব্যৱসায়ীৰ মাজত ইংৰাজৰ বিৰুদ্ধে ক্ষোভ বৃদ্ধি পাইছিল।
(গ) ধৰ্মীয় আৰু সামাজিক কাৰণ:
• ব্ৰিটিছ চৰকাৰে সতীদাহ প্ৰথা বন্ধ, বিধবা বিবাহ আইন, ইংৰাজী শিক্ষা প্ৰচলন আদি আৰম্ভ কৰাৰ ফলত বহুতো ৰক্ষণশীল ভাৰতীয় ধর্মীয় সমাজৰ লোক অসন্তুষ্ট হৈছিল।
• সিপাহীৰ মাজত গুজব চলিছিল যে নতুন এনফিল্ড ৰাইফলৰ কাৰ্ট্ৰিজত গাহৰ আৰু গৰুৰ চেনি ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে, যিয়ে হিন্দু-মুছলমান উভয় ধৰ্মীয় অনুভৱক আঘাত কৰিছিল।
(ঘ) সেনাৰ ভিতৰত অসন্তোষ:
• ব্ৰিটিছ চৰকাৰে ভাৰতীয় সেনাসকলৰ বেতন কাটি দিছিল আৰু তেওঁলোকৰ ওপৰত বৈষম্যমূলক ব্যৱহাৰ কৰিছিল।
• সিপাহীৰ গৌৰৱ হ্ৰাস পোৱাৰ ভয়। ব্ৰিটিছৰ অধীনত সেনাক বিদেশলৈ প্ৰেৰণ কৰাৰ বাতৰি আহিল, যাক বহুতো হিন্দুৱে ধর্মভ্রষ্ট হোৱাৰ আশংকা বুলি বিবেচনা কৰিছিল।
২। অসমত ১৮৫৭-৫৮ চনৰ বিদ্ৰোহত মণিৰাম দেৱানৰ ভূমিকা সম্পর্কে আলোচনা কৰা।
অসমত ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহত মণিৰাম দেৱানৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা আছিল। তেওঁ আছিল অসমৰ প্ৰথম জাতীয়তাবাদী বিপ্লৱী, যিয়ে আহোম ৰাজত্ব পুনৰ প্রতিষ্ঠাৰ স্বপ্ন দেখিছিল।
(ক) মণিৰাম দেৱানৰ বিদ্ৰোহৰ কাৰণ:
• মণিৰাম দেৱান প্ৰথমতে ইংৰাজৰ অধীনত দেৱান (চাহ বাগিচা পৰিচালক) হিচাপে নিযুক্ত আছিল, কিন্তু ব্ৰিটিছৰ অত্যাচাৰৰ বাবে তেওঁ শাসকৰ বিৰুদ্ধে গোপনে বিদ্ৰোহৰ পৰিকল্পনা কৰে।
• তেওঁ আহোম ৰাজকোঁৱৰ কন্দপেশ্বৰ সিংহক পুনৰ ৰজা পাতিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল।
• মণিৰাম দেৱান ডিব্ৰুগড় আৰু গুৱাহাটীৰ সেনা-ছাউনিৰ ভাৰতীয় সৈন্যসকলক বিদ্ৰোহ কৰিবলৈ উদ্বুদ্ধ কৰিছিল।
• কলিকতাত থাকোতে, তেওঁ অসমৰ বিভিন্ন অভিজাতসকলৰ সৈতে মিলি ইংৰাজৰ বিৰুদ্ধে ষড়যন্ত্র চলাইছিল।
(খ) বিদ্ৰোহৰ গতি-বিধি:
• মণিৰাম দেৱানে ১৮৫৭ চনৰ আগস্টত অসমত বিদ্ৰোহ সংগঠিত কৰিবলৈ আহোম কন্দপেশ্বৰ সিংহক আগবঢ়াইছিল।
• তেওঁৰ চিঠি-লিখন আৰু গোপন ষড়যন্ত্ৰ ইংৰাজ চৰকাৰে ধৰা পেলাইছিল।
• ১৮৫৭ চনৰ ছেপ্টেম্বৰত মণিৰাম দেৱান কলিকতাত গ্ৰেপ্তাৰ হয়।
• ১৮৫৮ চনৰ ২৬ ফেব্ৰুৱাৰী তাৰিখে তেওঁক পিয়লি বৰুৱাৰ সৈতে ফাঁচী দিয়া হয়।
৩। কি কি কাৰণত অসমত ১৮৫৭-৫৮ চনৰ বিদ্ৰোহ ব্যর্থ হৈছিল আলোচনা কৰা।
১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহ ভাৰতৰ বিভিন্ন অংশত ব্যাপক ৰূপ ধাৰণ কৰিলেও, অসমত বিদ্ৰোহ বিফল হয়। ইয়াৰ প্ৰধান কাৰণসমূহ হ’ল—
(ক) বিদ্ৰোহৰ প্ৰস্তুতিৰ অভাৱ:
• অসমত বিদ্ৰোহ ভালদৰে সংগঠিত নহ’ল, কাৰণ বিদ্ৰোহৰ মূল নেতা মণিৰাম দেৱান কলিকতাত আছিল।
• বিদ্ৰোহৰ বাবে অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰ আৰু সৈন্যৰ অভাৱ আছিল।
(খ) ইংৰাজৰ গুপ্তচৰ ব্যৱস্থা:
• মণিৰাম দেৱানৰ চিঠি ধৰা পৰাৰ পিছত ইংৰাজে ষড়যন্ত্ৰ আগতিয়াকৈ জানি দমন ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰে।
• বিদ্ৰোহ আৰম্ভ হোৱাৰ আগতেই মণিৰাম দেৱান, পিয়লি বৰুৱা, আৰু অন্যান্য বিদ্ৰোহী নেতা গ্ৰেপ্তাৰ হয়।
(গ) অসমৰ লোকসকলৰ সহানুভূতিৰ অভাৱ:
• বহু অসমীয়া মধ্যবিত্ত ইংৰাজৰ শাসনৰ অধীনত সুস্থিৰতা বিচাৰি বিদ্ৰোহত যোগ নোদিলে।
• বিদ্ৰোহৰ প্ৰতি একত্ৰ সমৰ্থন নথকাৰ বাবে ইংৰাজে সহজে বিদ্ৰোহ দমন কৰিব পাৰিছিল।
৪। অসমত ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহৰ গুৰুত্ব সম্পর্কে আলোচনা কৰা।
যদিও ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহ অসমত সফল নহ’ল, তাতো ইয়াৰ বহু গুৰুত্ব আছিল।
(ক) প্ৰথম সৰ্বভাৰতীয় বিদ্ৰোহৰ সৈতে অসম জড়িত হ’ল:
• ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহৰ মাধ্যমেৰে অসমৰ লোকসকল ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলনৰ লগত জড়িত হ’ল।
• অসমত প্ৰথমবাৰৰ বাবে ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে ব্যাপক জনসাধাৰণৰ অসন্তুষ্টি প্ৰকাশ পাইছিল।
(খ) ১৮৬১ চনৰপৰা কৃষক বিদ্ৰোহৰ সূচনা:
• ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহৰ পিছত অসমত ফুলগুৰি ধাৱা (১৮৬১), পথৰুঘাট বিদ্ৰোহ (১৮৯৪) আদি কৃষক বিদ্ৰোহ সংঘটিত হৈছিল।
(গ) জাতীয়তাবাদী চেতনাৰ উন্মেষ ঘটিল:
• মণিৰাম দেৱান, পিয়লি বৰুৱা, বাহাদুৰ গাঁওবুঢ়া আদি বিদ্ৰোহীসকলে অসমত জাতীয়তাবাদৰ বীজ ৰোপন কৰিছিল।
• ইয়াৰ পিছত অসমীয়া মধ্যবিত্ত সমাজ ব্ৰিটিছৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিবাদী মনোভাব গঢ়ি তুলিবলৈ আৰম্ভ কৰিলে।
উপসংহাৰ: অসমত ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহ বিফল হ’লেও, এই বিদ্ৰোহ অসমৰ জাতীয়তাবাদী আন্দোলনৰ ভিতভূমি প্ৰস্তুত কৰিছিল।
৫। ফুলগুৰি ধাৱাৰ ওপৰত এটি টোকা লিখা।
অসমত ১৮৬১ চনৰ ১৮ অক্টোবৰ তাৰিখে সংঘটিত ফুলগুৰি ধাৱা হৈছে অসমৰ প্ৰথম কৃষক বিদ্ৰোহ, যিয়ে ভাৰতীয় কৃষক আন্দোলনৰ ইতিহাসত এক বিশেষ স্থান দখল কৰি আছে। এই বিদ্ৰোহ সংঘটিত হৈছিল নগাঁও জিলাৰ ফুলগুৰি গাঁওত, য’ত তিৱা (লালুং) জনগোষ্ঠী আৰু অন্যান্য স্থানীয় কৃষকসকলে ব্ৰিটিছৰ শোষণমূলক নীতিৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিবাদ কৰিছিল।
(ক) বিদ্ৰোহৰ প্ৰধান কাৰণ:
• ব্ৰিটিছ চৰকাৰে আফু খেতি সম্পূৰ্ণৰূপে নিষিদ্ধ কৰি দিলে, যাৰ ফলত কৃষকসকল নিজৰ উপাৰ্জনৰ প্ৰধান উৎস হেৰুৱাই হতাশ হৈছিল।
• পান আৰু তামোল খেতিৰ ওপৰত কৰ আৰোপ কৰিবলৈ চৰকাৰে উদ্যোগ ললে, যিয়ে স্থানীয় কৃষকসকলৰ মাজত অসন্তোষৰ সৃষ্টি কৰিলে।
• ইংৰাজ উপায়ুক্ত লেফটেনেন্ট স্কন্স (Lt. Herbert Sconce) কৃষকসকলৰ অসন্তোষক গুৰুত্ব নিদি, তেওঁলোকক অপমানজনক ভাষাৰে কথা পাতিছিল, যাৰ ফলত উত্তেজনা বৃদ্ধি পায়।
• আফু খেতি নিষিদ্ধ কৰাৰ পিছতো চৰকাৰে কানি ব্যৱসায় চলাই ৰাখিছিল, যিয়ে কৃষকসকলৰ মাজত ইংৰাজ চৰকাৰৰ বিৰুদ্ধে শক্তিশালী ক্ষোভৰ সৃষ্টি কৰে।
(খ) বিদ্ৰোহৰ গতি-বিধি:
• ১৮৬১ চনৰ ১৭ ছেপ্টেম্বৰত প্রায় ১৫০০ কৃষকে ফুলগুৰিত ৰাইজ মেল অনুষ্ঠিত কৰে, য’ত চৰকাৰক পান-তামোলৰ ওপৰত কৰ নালগাবলৈ দাবী জনোৱা হয়।
• উপায়ুক্ত স্কন্সে কৃষকসকলক দমন কৰিবলৈ সহকাৰী উপায়ুক্ত লেফটেনেন্ট ছিংগাৰক পঠিয়ালে।
• ১৮ অক্টোবৰ তাৰিখে ৪০০০ৰো অধিক কৃষকে পুনৰ ফুলগুৰিত এক বৃহৎ সমদল কৰে।
• লেফটেনেন্ট ছিংগাৰ ৰাইজক হুংকাৰ দি ছাতি-আচাতি কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে, কিন্তু এক কৃষকে লাঠীৰে ছিংগাৰক মাৰ মাটিত পেলাই দিয়ে আৰু ৰাইজে তেওঁৰ মৃতদেহ কলং নদীত পেলাই দিয়ে।
• ইংৰাজে বিদ্ৰোহ দমন কৰিবলৈ শতাধিক কৃষকক গ্ৰেপ্তাৰ কৰে, কেইবাজনোকে আন্দামানলৈ নির্বাসিত কৰে।
(গ) ফুলগুৰি ধাৱাৰ গুৰুত্ব:
• এই বিদ্ৰোহই অসমত কৃষক আন্দোলনৰ সূচনা কৰিছিল।
• ইংৰাজ চৰকাৰে কোনোদিনেও পান-তামোলৰ ওপৰত কৰ বহুৱাব পৰা নাছিল, যাৰ অৰ্থ কৃষকৰ প্ৰতিবাদ সফল হৈছিল।
• ভৱিষ্যতৰ কৃষক আন্দোলনসমূহ (পথৰুঘাট, ৰঙিয়া, লচিমা বিদ্ৰোহ) এই বিদ্ৰোহৰ পৰা অনুপ্ৰাণিত হৈছিল।
৬। ১৮৯৪ চনত উত্তৰ কামৰূপত সংঘটিত হোৱা কৃষক বিদ্ৰোহ সম্পর্কে আলোচনা কৰা।
১৮৯৪ চনৰ উত্তৰ কামৰূপৰ কৃষক বিদ্ৰোহ হৈছে অসমত সংঘটিত অন্যতম বৃহৎ কৃষক আন্দোলন। এই বিদ্ৰোহ সংঘটিত হৈছিল কামৰূপ জিলাৰ ৰঙিয়া, লচিমা, নলবাৰী, বজালী আৰু তাতালিকীয়া অঞ্চলত, য’ত কৃষকসকলে বৰ্ধিত ভূমি ৰাজহৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিবাদ কৰিছিল।
(ক) বিদ্ৰোহৰ কাৰণ:
• ১৮৯২ চনত অসমৰ চীফ কমিছনাৰ ৱাৰ্ডে (Sir William Ward) ভূমি খাজনা ১০০ শতাংশ বৃদ্ধি কৰে।
• ১৮৯৩ চনৰ পৰা নতুন ভূমি কৰ ব্যৱস্থা কার্যকৰী হয়, যিয়ে দৰিদ্ৰ কৃষকসকলৰ ওপৰত অধিক আৰ্থিক বোজা সৃষ্টি কৰে।
• ব্ৰিটিছৰ দমন নীতি আৰু মাৰোৱাৰী মহাজনশ্ৰেণীৰ শোষণ কৃষকসকলৰ ওপৰত অধিক অত্যাচাৰ চলাইছিল।
• কৃষকে সিদ্ধান্ত লয় যে তেওঁলোকে খাজনা নিদিব (“No Tax Campaign”)।
(খ) বিদ্ৰোহৰ গতি-বিধি:
• ১৮৯৩ চনৰ ২৪ ডিচেম্বৰ: ৰঙিয়াৰ বঙিয়া বজাৰ লুট-পাট কৰি কৃষকে ইংৰাজৰ বিৰুদ্ধে আন্দোলন আৰম্ভ কৰে।
• ১৮৯৪ চনৰ ২১ জানুৱাৰী: লচিমাত অসংখ্য কৃষকে এক বৃহৎ ৰাইজ মেল অনুষ্ঠিত কৰে।
• ১৮৯৪ চনৰ ১০ জানুৱাৰী: ৰঙিয়াৰ উপায়ুক্ত মেক কেবে (Mc Cabe) কৃষকসকলক গুলীবাৰ কৰাৰ আদেশ দিয়ে।
(গ) উত্তৰ কামৰূপ বিদ্ৰোহৰ গুৰুত্ব:
• এই আন্দোলনে পথৰুঘাট বিদ্ৰোহক অনুপ্ৰাণিত কৰে।
• অসমত কৃষকসকলে সংগঠিত আন্দোলনৰ শক্তি দেখুৱাই দিলে।
৭। ১৮৯৪ চনত পথৰুঘাটত সংঘটিত হোৱা কৃষক বিদ্ৰোহৰ এটি খতিয়ান দাঙি ধৰা।
১৮৯৪ চনৰ পথৰুঘাট কৃষক বিদ্ৰোহ অসমত সংঘটিত সৰ্ববৃহৎ কৃষক আন্দোলন আছিল। ১৮৯৪ চনৰ ২৮ জানুৱাৰী তাৰিখে এই আন্দোলনৰ চূড়ান্ত সংঘৰ্ষ ঘটে, য’ত ইংৰাজে শতাধিক কৃষকক হত্যা কৰিছিল।
(ক) বিদ্ৰোহৰ প্ৰধান কাৰণ:
• ভূমি খাজনা ৭০-১০০% বৃদ্ধি কৰা হৈছিল।
• কৃষকসকলে পৰিয়ালসহ দুখ-দুৰ্দশাত পৰিছিল।
• খাজনা সংগ্রহ কৰাৰ সময়ত অত্যাচাৰ বৃদ্ধিৰ ফলত ৰাইজ অসন্তুষ্ট হৈছিল।
(খ) বিদ্ৰোহৰ চূড়ান্ত সংঘৰ্ষ:
• ২৬-২৮ জানুৱাৰী: ৩০০০ৰো অধিক কৃষকে পথৰুঘাটত সমবেত হয়।
• জিলাধিপতি এণ্ডাৰছন আৰু পুলিচ অধীক্ষক বেৰিংটনে গুলীচালনা কৰে।
• বেচৰকাৰী তথ্য অনুসৰি ১৪০ জন কৃষক নিহত হয়, ১৫০ জন আহত হয়।
(গ) পথৰুঘাট বিদ্ৰোহৰ গুৰুত্ব:
• অসমত ইংৰাজৰ স্বৈৰাচাৰৰ বিৰুদ্ধে সংগঠিত বৃহৎ কৃষক আন্দোলন।
• ভৱিষ্যতৰ কৃষক আন্দোলনক প্ৰভাৱিত কৰিছিল।
৮| ১৮৫০ চনত ব্ৰিটিছৰ বিৰুদ্ধে জয়ন্তীয়াসকলে কৰা বিদ্ৰোহৰ বিষয়ে এটি টোকা লিখা।
ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে অসম তথা উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলত সংঘটিত অন্যতম গুৰুত্বপূৰ্ণ জনজাতীয় বিদ্ৰোহসমূহৰ ভিতৰত জয়ন্তীয়া বিদ্ৰোহ এক উল্লেখযোগ্য বিদ্ৰোহ। এই বিদ্ৰোহ মূলত ১৮৫০ চনৰ আশে-পাশে আৰম্ভ হয় আৰু ১৮৬২-৬৩ চনৰ ভিতৰত চূড়ান্ত ৰূপ লাভ কৰে। জয়ন্তীয়া জনগোষ্ঠীয়ে ইংৰাজৰ শাসনৰ বিৰুদ্ধে ব্যাপক প্ৰতিক্ৰিয়া প্ৰকাশ কৰিছিল, যাৰ প্ৰধান কাৰণ আছিল ইংৰাজ চৰকাৰে জব্দ কৰা জয়ন্তীয়া ৰাজ্য, নতুন কৰ-নীতি, আৰু স্থানীয় জনসাধাৰণৰ ওপৰত ইংৰাজৰ শোষণমূলক নীতি।
(ক) জয়ন্তীয়া ৰাজত্ব আৰু ইংৰাজৰ অধিগ্ৰহণ
• জয়ন্তীয়া ৰাজ্য (Jaintia Kingdom) আছিল অসমৰ এখন সৰু কিন্তু স্বাধীন ৰাজ্য, যি প্ৰায় ১৬শ শতিকাৰ পৰা আত্মনির্ভৰশীলভাৱে চলি আহিছিল।
• ১৮৩৫ চনত ইংৰাজ চৰকাৰে জয়ন্তীয়া ৰাজ্য জব্দ কৰে, যাৰ ফলত জয়ন্তীয়া ৰজাসকলৰ শক্তি ক্ষীণ হৈ পৰে।
• জয়ন্তীয়া ৰজাক পদচ্যুত কৰি, ইংৰাজে অঞ্চলটোত নিজৰ প্রশাসন বসাই নতুন কঠোৰ ৰাজহ নীতি প্ৰৱৰ্তন কৰে।
• ইংৰাজে স্থানীয় আদিবাসীসকলক শোষণমূলক খাজনা দিবলৈ বাধ্য কৰে, যি তেওঁলোকৰ প্ৰচলিত জীৱনধাৰাৰ বিপৰীত আছিল।
• ইয়াৰ ফলত জনসাধাৰণ আৰু পূৰ্বৰ ৰাজসকলৰ মাজত ইংৰাজৰ বিৰুদ্ধে এক ব্যাপক অসন্তোষ সৃষ্টি হয়, যিয়ে ১৮৫০ চনৰ বিদ্ৰোহৰ সূচনা কৰে।
(খ) বিদ্ৰোহৰ কাৰণসমূহ
১. ইংৰাজৰ ৰাজহ নীতি:
• ইংৰাজ চৰকাৰে জয়ন্তীয়া জনগোষ্ঠীৰ ওপৰত অধিক ৰাজহ চাপি দিয়ে।
• জয়ন্তীয়া জনগোষ্ঠী মূলত প্ৰকৃতি নির্ভৰশীল আছিল, যাৰ বাবে নতুন ৰাজহ নীতি তেওঁলোকৰ ওপৰত ভয়ংকৰ প্ৰভাৱ পেলাইছিল।
- ভূমি অধিকাৰৰ সমস্যা:
- o ইংৰাজে বহুতো স্থানীয় জনগোষ্ঠীৰ ভূমি জব্দ কৰি বড়ো আৰু মাৰোৱাৰী মহাজনসকলক আগবঢ়াই দিয়ে।
- o ভূমি হেৰুৱা কৃষকসকলে ইংৰাজৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহ কৰিবলৈ বাধ্য হয়।
ধাৰ্মিক আৰু সামাজিক সমস্যাবোৰ:
o ইংৰাজে জয়ন্তীয়া অঞ্চলত খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম প্রচাৰ কৰাৰ চেষ্টা কৰিছিল, যিয়ে স্থানীয় লোকসকলৰ পৰম্পৰাগত ধৰ্মীয় সংস্কৃতিৰ ওপৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰভাৱ পেলাইছিল।
o বহুতো গাঁওত ইংৰাজ প্ৰশাসন বসাবলৈ চেষ্টা কৰিছিল, যাৰ বিৰুদ্ধে জনগোষ্ঠীসকলে প্ৰতিবাদ কৰে।
জয়ন্তীয়া ৰাজসকলৰ অপমান:
o জয়ন্তীয়া ৰজাক ক্ষমতা হেৰুৱাব লগা হোৱাত জনগোষ্ঠীসকলে এইটো অসম্মানজনক বুলি গণ্য কৰিছিল।
o তেওঁলোকে প্ৰাচীন ৰাজত্ব পুনঃস্থাপন কৰাৰ বাবে ইংৰাজৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহ ঘোষণা কৰে।
(গ) জয়ন্তীয়া বিদ্ৰোহৰ সূচনা আৰু বিস্তৃতি (১৮৫০-১৮৬২)
• ১৮৫০ চনত জয়ন্তীয়া জনগোষ্ঠীয়ে খাজনা দিবলৈ অস্বীকাৰ কৰে, যাৰ পিছতে ইংৰাজে সৈন্য প্ৰেৰণ কৰে।
• বিদ্ৰোহৰ নেতা আছিল উকিয়াং নবা, যি স্থানীয় জনগোষ্ঠীক সংগঠিত কৰি ইংৰাজৰ বিৰুদ্ধে লড়াই আৰম্ভ কৰে।
• জয়ন্তীয়া বিদ্ৰোহ ১৮৫০ চনৰ পৰা ১৮৬২ চনলৈকে চলি আছিল, য’ত স্থানীয় জনগোষ্ঠীয়ে ইংৰাজৰ বাহিনী, ট্ৰেডিং কোম্পানী আৰু কৰ সংগ্ৰহকাৰীসকলৰ ওপৰত আক্ৰমণ চলায়।
• বিদ্ৰোহশীলসকলে কিছুমান ইংৰাজ বিষয়া আৰু তেওঁলোকৰ সহযোগীসকলক হত্যা কৰে।
(ঘ) ১৮৬২-৬৩ চনত বিদ্ৰোহৰ শীৰ্ষ বিন্দু
• ১৮৬২ চনত জয়ন্তীয়া বিদ্ৰোহ চূড়ান্ত ৰূপ লাভ কৰে, য’ত জনসাধাৰণে বৃহৎ সংখ্যক ইংৰাজ বিষয়াক অঞ্চলৰ পৰা বিতাড়িত কৰে।
• ইংৰাজ চৰকাৰে বিদ্ৰোহ দমন কৰিবলৈ সৈন্য প্ৰেৰণ কৰে আৰু কঠোৰ হাতে আন্দোলন দমন কৰাৰ চেষ্টা কৰে।
• ১৮৬৩ চনৰ ভিতৰত ইংৰাজে বিদ্ৰোহীসকলক আটক কৰিবলৈ অভিযান আৰম্ভ কৰে।
• উকিয়াং নবাক গ্ৰেপ্তাৰ কৰি ১৮৬৩ চনত ফাঁচী দিয়া হয়, যাৰ পিছতে বিদ্ৰোহ সম্পূৰ্ণৰূপে দমন হয়।
(ঙ) বিদ্ৰোহৰ প্ৰভাৱ আৰু গুৰুত্ব
• এই বিদ্ৰোহই জয়ন্তীয়া জনগোষ্ঠীক ইংৰাজৰ শোষণ নীতিৰ বিৰুদ্ধে একত্ৰিত কৰে।
• অসম তথা উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰ ইংৰাজ-বিৰোধী আন্দোলনৰ অন্যতম প্ৰথম সংগঠিত প্ৰচেষ্টা আছিল।
• ইংৰাজে জয়ন্তীয়া অঞ্চলত নতুনকৈ কিছুমান নীতি প্ৰৱৰ্তন কৰে, য’ত স্থানীয়সকলক অধিক নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ কঠোৰ আইন প্ৰয়োগ কৰে।
• ভৱিষ্যতে অসমত সংঘটিত কৃষক বিদ্ৰোহসমূহ (ফুলগুৰি ধাৱা, পথৰুঘাট বিদ্ৰোহ, লচিমা বিদ্ৰোহ) এই বিদ্ৰোহৰ পৰা অনুপ্ৰাণিত হৈছিল।
১৮৫০-১৮৬৩ চনৰ জয়ন্তীয়া বিদ্ৰোহ অসমত ইংৰাজ-বিৰোধী আন্দোলনৰ এক অন্যতম বৃহৎ প্ৰতিবাদ আছিল। যদিও বিদ্ৰোহ সফল হোৱা নাছিল, তথাপি ইংৰাজ শাসনৰ বিৰুদ্ধে জনসাধাৰণৰ প্ৰতিবাদৰ প্ৰথম সঁজুলি আছিল। উকিয়াং নবাৰ আত্মবলিদান জয়ন্তীয়া জনগোষ্ঠীৰ জাতীয় গৌৰৱ আৰু স্বাধীনতাৰ আকাংক্ষা প্ৰতিফলিত কৰে।
এইদৰে, জয়ন্তীয়া বিদ্ৰোহ অসমীয়া জাতীয়তাবাদী আন্দোলনৰ ভিত গঢ়ি তুলিবলৈ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অধ্যায় হৈ পৰিল।
৯| ১৮৯১ চনত মণিপুৰত টিকেন্দ্রজিতৰ নেতৃত্বত ব্ৰিটিছৰ বিৰুদ্ধে হোৱা বিদ্ৰোহ
মণিপুৰত সংঘটিত ১৮৯১ চনৰ বিদ্ৰোহ হৈছে ভাৰতীয় স্বাধীনতা সংগ্রামৰ এক গুৰুত্বপূর্ণ ঘটনা, য’ত সেনাপতি টিকেন্দ্রজিতে (Tikendrajit Singh) ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে সংঘটিত বিদ্ৰোহৰ নেতৃত্ব দিয়াৰ লগতে সাহসী আৰু প্ৰতিষ্ঠিত জাতীয় নেতাৰ ৰূপত আত্মপ্রকাশ কৰিছিল। এই বিদ্ৰোহত মণিপুৰৰ ৰজাসকলে ব্ৰিটিছৰ শাসন প্ৰতিস্থাৰ প্ৰচেষ্টাৰ বিৰুদ্ধে সংগঠিতভাৱে প্ৰতিবাদ সাব্যস্ত কৰিছিল, যাৰ ফলত ইংৰাজ-বিৰোধী লড়াইৰ ইতিহাসত মণিপুৰ এক গুৰুত্বপূর্ণ স্থান অধিকাৰ কৰে।
(ক) বিদ্ৰোহৰ পটভূমি
১৮৯১ চনৰ পূৰ্বে মণিপুৰ ব্ৰিটিছ শাসনৰ অন্তৰ্গত স্বীকৃত দেশীয় ৰাজ্য আছিল, য’ত স্থানীয় ৰাজপৰিয়ালৰ সদস্যসকল শাসন কৰিছিল, কিন্তু তেওঁলোক ইংৰাজৰ অধীনস্থ আছিল। ১৮৯০ চনৰপৰা মণিপুৰৰ ৰাজপ্ৰসাদত অন্তৰ্দ্বন্দ্ব চলি আছিল, য’ত ৰাজপৰিয়ালৰ সদস্যসকল মাজত গৃহযুদ্ধৰ সৃষ্টি হয়।
• ১৮৮৬ চনত মহাৰাজ সুৰচন্দ্ৰ সিংহ মণিপুৰৰ ৰজা হয়, কিন্তু তেওঁৰ শাসনকালত বিভিন্ন অভ্যন্তৰীণ সমস্যাৰ সৃষ্টি হয়।
• ১৮৯০ চনত সেনাপতি টিকেন্দ্রজিতে সুৰচন্দ্ৰ সিংহক ক্ষমতাচ্যুত কৰি তেওঁৰ ভাই কুলচন্দ্ৰ সিংহক ৰজা হিচাপে ঘোষণা কৰে।
• সুৰচন্দ্ৰ ইংৰাজ চৰকাৰে সহায় বিচাৰে, যাৰ ফলত ব্ৰিটিছ চৰকাৰে এই বিষয়ত সৰ্বাত্মক হস্তক্ষেপ কৰাৰ চেষ্টা কৰে।
• ইংৰাজে টিকেন্দ্রজিতক গৃহবন্দী কৰাৰ আদেশ দিয়ে, কিন্তু মণিপুৰৰ জনগণ তথা সেনাবাহিনী ইংৰাজৰ এই সিদ্ধান্তৰ বিৰুদ্ধে কঠোৰ প্ৰতিবাদ সাব্যস্ত কৰে।
(খ) বিদ্ৰোহৰ সূচনা
১৮৯১ চনৰ ১৮ মাৰ্চ তাৰিখে অসমৰ চীফ কমিছনাৰ জে ডব্লিউ কুইণ্টন (J.W. Quinton) মণিপুৰলৈ আগবঢ়ে, য’ত তেওঁ সেনাপতি টিকেন্দ্রজিতক বন্দী কৰাৰ পৰিকল্পনা কৰে।
• ১৯ মাৰ্চ ১৮৯১: কুইণ্টন মণিপুৰত উপস্থিত হয় আৰু টিকেন্দ্রজিতক বন্দী কৰিবলৈ ৪০০ জন ইংৰাজ সেনা প্ৰেৰণ কৰে।
• মণিপুৰী সেনাবাহিনীয়ে প্ৰতিৰোধ গঢ়ি তোলে আৰু ইংৰাজ বাহিনীক পৰাস্ত কৰে।
• ২১ মাৰ্চ: মণিপুৰ সেনাবাহিনীয়ে ইংৰাজ বাহিনীৰ ওপৰত আক্ৰমণ চলায়, য’ত ব্ৰিটিছ অধিকাৰীসকল বন্দী হয়।
• ২২ মাৰ্চ: চীফ কমিছনাৰ কুইণ্টন, কেনেল স্কাষ্ট, কেনেল গ্ৰিন, মেজৰ লয়েঞ্চ, কেনেল বাল্ডউইন আদিসকলক মণিপুৰ ৰাজপ্ৰসাদৰ ভিতৰত হত্যা কৰা হয়।
• ইংৰাজ চৰকাৰৰ বাবে এই ঘটনা অতি অপমানজনক আছিল আৰু তেওঁলোকে প্ৰতিশোধ লোৱাৰ বাবে বৃহৎ সেনা বাহিনী প্ৰেৰণ কৰে।
(গ) ইংৰাজৰ প্ৰতিশোধ আৰু টিকেন্দ্রজিতৰ কৰুণ অন্ত
• ১৮৯১ চনৰ এপ্ৰিল মাহত ব্ৰিটিছ চৰকাৰে মণিপুৰৰ বিৰুদ্ধে যুদ্ধ ঘোষণা কৰে।
• ইংৰাজ চৰকাৰে তিনিটা দিশৰপৰা মণিপুৰ আক্রমণ কৰে—
১. সিলেটৰ পৰা
২. কোহিমাৰ পৰা
৩. তামু (বৰ্মা)ৰ পৰা
• ইংৰাজ বাহিনীৰ লগত মণিপুৰী সেনাসকলৰ তীব্ৰ যুদ্ধ হয়, কিন্তু ব্ৰিটিছ বাহিনীৰ প্ৰচণ্ড শক্তিৰ সন্মুখত মণিপুৰীসকলে পৰাস্ত হয়।
• ৭ এপ্ৰিল ১৮৯১: ইংৰাজ বাহিনী মণিপুৰ দখল কৰে।
• টিকেন্দ্রজিত আৰু অন্যান্য নেতা সকলে গোপনে আত্মগোপন কৰিছিল, কিন্তু ইংৰাজ বাহিনীয়ে তেওঁলোকক বিচাৰি উলিয়াই ২৩ জুন তাৰিখে গ্ৰেপ্তাৰ কৰে।
• ১৩ আগষ্ট ১৮৯১: টিকেন্দ্রজিতক ফাঁচী দিয়া হয়।
(ঘ) বিদ্ৰোহৰ ফলাফল
(১) মণিপুৰৰ স্বাধীনতাৰ অন্ত:
• এই বিদ্ৰোহৰ পিছত মণিপুৰত ব্ৰিটিছৰ পূৰ্ণ আধিপত্য স্থাপন হয়।
• ইংৰাজে প্ৰাক্তন ৰজা কুলচন্দ্ৰক বন্দী কৰি আন্দামানলৈ নির্বাসিত কৰে।
(২) স্বাধীনতা সংগ্রামত টিকেন্দ্রজিতৰ গৌৰৱজনক স্থান:
• টিকেন্দ্রজিত ভাৰতীয় জাতীয়তাবাদী আন্দোলনৰ এজন মহান স্বাধীনতা সংগ্রামী হিচাপে পৰিগণিত হয়।
• ইংৰাজ চৰকাৰক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা পূৰ্বোত্তৰ ভাৰতৰ প্ৰথম বিপ্লৱী নেতাসকলৰ ভিতৰত তেওঁ অন্যতম।
(৩) মণিপুৰবাসীৰ মনত ইংৰাজৰ বিৰুদ্ধে অধিক ক্ষোভ:
• ইংৰাজৰ অত্যাচাৰে মণিপুৰবাসীৰ জাতীয়তাবোধ অধিক প্ৰবল হৈ পৰে।
• এই বিদ্ৰোহৰ পিছত মণিপুৰত ইংৰাজৰ বিৰুদ্ধে ক্ষোভ বৃদ্ধি পায়, যিয়ে স্বাধীনতা আন্দোলনৰ দিনলৈকে চলি থাকে।
১৮৯১ চনৰ মণিপুৰ বিদ্ৰোহ অসম তথা উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰ ইংৰাজ-বিৰোধী আন্দোলনৰ অন্যতম গুৰুত্বপূৰ্ণ অধ্যায়। সেনাপতি টিকেন্দ্রজিত সাহস, ত্যাগ, আৰু স্বাভিমানৰ এক প্ৰতীক হিচাপে পৰিগণিত হয়। যদিও ইংৰাজে এই বিদ্ৰোহ কঠোৰভাৱে দমন কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল, তথাপি এই বিদ্ৰোহে ভাৰতীয় জাতীয়তাবাদী আন্দোলনক অনুপ্ৰাণিত কৰে।
টিকেন্দ্রজিতৰ আত্মবলিদান ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলনত এক উজ্জ্বল অধ্যায় হিচাপে ইতিহাসত চিৰস্থায়ী হৈ থাকিব।
চমুটোকা
১। অসমত ইংৰাজে প্ৰৱৰ্তন কৰা ৰাজহ ব্যৱস্থা
ইংৰাজে অসমত আহোম শাসনৰ ৰাজহ ব্যৱস্থাৰ সলনি কৰি মুদ্ৰা ভিত্তিক ৰাজহ প্ৰথা প্ৰৱৰ্তন কৰিছিল, যাৰ ফলত অসমীয়াৰ সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক জীৱনত গভীৰ প্ৰভাৱ পৰিছিল।
(ক) ইংৰাজৰ নতুন ৰাজহ ব্যৱস্থাৰ বৈশিষ্ট্য:
• আহোম শাসনত পাইক প্ৰথাৰ মাধ্যমেৰে ৰাইজে শস্য, সামগ্ৰী বা বিনা মজুৰিত কাম কৰি ৰাজহ প্রদান কৰিছিল, কিন্তু ইংৰাজে নগদ টকাৰ ভিত্তিত খাজনা সংগ্ৰহ আৰম্ভ কৰে।
• ১৮৫২ চনৰপৰা ব্ৰিটিছ চৰকাৰে খাজনা শতকরা ৫০-১০০%লৈ বৃদ্ধি কৰে।
• অসমত ভূমি অধিকাৰ নীতিৰ পৰিৱৰ্তন হয়, য’ত অসমীয়াসকলৰ মাটি বাহিৰৰ মহাজন, বেপাৰীসকলৰ হাতলৈ গৈছিল।
• সুদখোৰ মহাজন (মাৰোৱাৰী, বাঙালী) সকলে ধনেৰে ভূমি কিনি অসমীয়াৰ জমি হঠাৎ দখল কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল।
• ১৮৫৮ চনত টিকট কৰ (Stamp Duties) আৰু ১৮৬০ চনত আয়কৰ (Income Tax) প্ৰৱৰ্তন কৰা হয়।
(খ) ইংৰাজৰ ৰাজহ ব্যৱস্থাৰ কুফল:
• অসমীয়া কৃষকসকলে অতিমাত্ৰা খাজনা দিব নোৱাৰি নিজৰ মাটি হেৰুৱাব লগা হয়।
• বিদেশী মহাজন, মাৰোৱাৰীসকলৰ কৃপাদৃষ্টি চৰাই কৃষকসকলে সোনকালে দেউলীয়া হ’ব লগা হয়।
• ব্ৰিটিচৰ শোষণমূলক ৰাজহ নীতিৰ বিৰুদ্ধে অসমত কৃষক বিদ্ৰোহ আৰম্ভ হয় (ফুলগুৰি, লচিমা, পথৰুঘাট আদি)।
২। মণিৰাম দেৱান
মণিৰাম দেৱান আছিল অসমৰ প্ৰথম জাতীয়তাবাদী বিপ্লৱী, যিয়ে ১৮৫৭ চনৰ সিপাহী বিদ্ৰোহৰ সময়ত অসমত ইংৰাজ শাসন উচ্ছেদ কৰি আহোম ৰাজতন্ত্র পুনঃপ্ৰতিষ্ঠা কৰাৰ চেষ্টা কৰিছিল।
(ক) মণিৰাম দেৱানৰ জীৱন আৰু কৰ্ম:
• ১৮০৬ চনত জন্ম হোৱা মণিৰাম দেৱান অসমৰ প্ৰসিদ্ধ আহোম বিষয়াসকলৰ সন্তান আছিল।
• ১৮২৮ চনত ব্ৰিটিচ চৰকাৰৰ অধীনত চাকৰি লৈ তেওঁ “চাহ দেৱান” হিচাপে নিযুক্ত হয়।
• ১৮৪০ চনত তেওঁ নিজৰ ব্যক্তিগত চাহ বাগিচা স্থাপন কৰে, কিন্তু ইংৰাজ চৰকাৰে ৰাজহ ৰেহাই নিদিয়াৰ বাবে তেওঁ ক্ষুব্ধ হয়।
• ইংৰাজে অসমীয়াসকলক প্রশাসনৰ পৰা আঁতৰাই বঙালী-বহিৰাগতসকলক দায়িত্ব দিয়া দেখে তেওঁ বিদ্ৰোহৰ সিদ্ধান্ত লয়।
(খ) ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহত মণিৰাম দেৱানৰ ভূমিকা:
• তেওঁ কলিকতাত আহোম ৰাজপুত্ৰ কন্দপেশ্বৰ সিংহক ৰজা পাতি অসমত ইংৰাজ উচ্ছেদ কৰিবলৈ ষড়যন্ত্ৰ ৰচে।
• ডিব্ৰুগড় আৰু গুৱাহাটীৰ সেনাসকলক বিদ্ৰোহ কৰিবলৈ প্ৰেৰণা দিয়ে।
• কিন্তু ইংৰাজে তেওঁ গ্ৰেপ্তাৰ কৰি ১৮৫৮ চনৰ ২৬ ফেব্ৰুৱাৰীত পিয়লি বৰুৱাৰ সৈতে ফাঁচী দিয়ে।
(গ) মণিৰাম দেৱানৰ গুৰুত্ব:
• অসমৰ প্ৰথম বিপ্লৱী নেতা।
• অসমত স্বাধীনতা আন্দোলনৰ পথ প্ৰশস্ত কৰি গৈছিল।
৩। ফুলগুৰি ধাৱা
ফুলগুৰি ধাৱা (১৮৬১) অসমৰ প্ৰথম কৃষক বিদ্ৰোহ। ই নগাঁৱৰ তিৱা (লালুং) জনগোষ্ঠী আৰু অন্যান্য কৃষকে সংগঠিত প্ৰতিবাদ কৰিছিল।
(ক) বিদ্ৰোহৰ মূল কাৰণ:
• ইংৰাজে আফু খেতি নিষিদ্ধ কৰে, যি ফুলগুৰিৰ কৃষকসকলৰ মূল আয়ৰ উৎস আছিল।
• চৰকাৰে পান-তামোলৰ ওপৰত কৰ বহুৱাব বিচাৰিছিল।
• ইংৰাজ উপায়ুক্ত লেফটেনেন্ট স্কন্সে কৃষকসকলক অপমান কৰে।
(খ) বিদ্ৰোহৰ ঘটনা:
• ১৮৬১ চনৰ ১৮ অক্টোবৰ তাৰিখে ৪০০০ কৃষকে এক বৃহৎ সমদল কৰে।
• লেফটেনেন্ট ছিংগাৰ কৃষকসকলক জোৰ কৰি লাঠি কাঢ়িবলৈ চেষ্টা কৰে, যাৰ ফলত ৰাইজে ক্ষুব্ধ হয় আৰু তেওঁক হত্যা কৰে।
• ইংৰাজে কঠোৰ দমন নীতি অবলম্বন কৰি শতাধিক কৃষকক বন্দী আৰু নির্বাসিত কৰে।
(গ) বিদ্ৰোহৰ গুৰুত্ব:
• অসমত কৃষকসকল প্ৰথমবাৰৰ বাবে সংগঠিত আন্দোলন কৰে।
• ইংৰাজ চৰকাৰে তামোল-পানৰ ওপৰত কেতিয়াও কৰ বহুৱাব নোৱাৰিলে।
৭। টিকেন্দ্রজিত
টিকেন্দ্রজিত সিংহ আছিল ১৮৯১ চনৰ মণিপুৰ বিদ্ৰোহৰ নেতা।
(ক) বিদ্ৰোহৰ কাৰণ:
• ১৮৯০ চনত টিকেন্দ্রজিতে মহাৰাজ সুৰচন্দ্ৰক গদিচ্যুত কৰি কুলচন্দ্ৰ সিংহক ৰজা পাতে।
• ইংৰাজে টিকেন্দ্রজিতক বন্দী কৰিবলৈ সেনা পঠায়।
• মণিপুৰ সেনাই ইংৰাজ সেনাক প্ৰত্যাহ্বান দিয়ে আৰু ১৮৯১ চনৰ ২২ মাৰ্চত চীফ কমিছনাৰ কুইণ্টনক হত্যা কৰে।
(খ) বিদ্ৰোহৰ শেষ পৰিণতি:
• ইংৰাজে ১৮৯১ চনৰ এপ্ৰিলত মণিপুৰ আক্ৰমণ কৰে।
• ২৩ জুনত টিকেন্দ্রজিতক গ্ৰেপ্তাৰ কৰে।
• ১৩ আগষ্ট ১৮৯১ চনত ফাঁচী দিয়া হয়।
(গ) টিকেন্দ্রজিতৰ গুৰুত্ব:
• অসম তথা ভাৰতৰ অন্যতম প্ৰথম স্বাধীনতা সংগ্রামী।
• ইংৰাজৰ বিৰুদ্ধে সংগঠিত সামৰিক প্ৰতিবাদৰ অন্যতম নেতৃত্ব।
এইদৰে, টিকেন্দ্রজিতৰ আত্মবলিদান ভাৰতীয় স্বাধীনতা আন্দোলনত এক উজ্জ্বল অধ্যায় হিচাপে ইতিহাসত চিৰস্থায়ী হৈ থাকিব।
৪। লচিমাৰ কৃষক বিদ্ৰোহ (১৮৯৪)
লচিমাৰ কৃষক বিদ্ৰোহ অসমত সংঘটিত অন্যতম গুৰুত্বপূৰ্ণ কৃষক আন্দোলন আছিল, যিয়ে ইংৰাজৰ শোষণমূলক ভূমি-ৰাজহ নীতিৰ বিৰুদ্ধে কৃষকসকলৰ সজাগ প্ৰতিবাদৰ ৰূপ লৈ উভতি আহিছিল। ১৮৯৪ চনৰ ২১ জানুৱাৰী তাৰিখে বৰপেটাৰ লচিমা অঞ্চলত এই বিদ্ৰোহ সংঘটিত হয়।
(ক) বিদ্ৰোহৰ প্ৰধান কাৰণসমূহ:
• ইংৰাজ চৰকাৰে ১৮৯২ চনত অসমৰ ভূমি-রাজহ নতুনকৈ নিৰ্ধাৰণ কৰে, য’ত ভূমি খাজনা ৭০% – ১০০% বৃদ্ধি কৰা হয়।
• ১৮৯৩ চনৰ শেষৰফালে উত্তৰ কামৰূপৰ কৃষকসকলে এক বৃহৎ আন্দোলন আৰম্ভ কৰে, য’ত লচিমাৰ কৃষকসকলেও বৃহৎ সংখ্যক লোকৰ সৈতে অংশগ্ৰহণ কৰে।
• ইংৰাজ চৰকাৰে মৌজাদাৰসকলৰ হাতত অধিক ক্ষমতা কঢ়িয়াই দিয়ে, যিয়ে কৃষকৰ পৰা অত্যধিক খাজনা সংগ্ৰহ কৰিবলৈ ধৰিলে।
• সুদখোৰ মহাজনৰ অত্যাচাৰ আৰু কৃষকৰ মাটিৰ অধিকাৰ হেৰুৱাৰ আশংকা বৃদ্ধি পায়।
(খ) বিদ্ৰোহৰ সূচনা:
• ১৮৯৪ চনৰ ২১ জানুৱাৰী: লচিমাৰ হাজাৰ হাজাৰ কৃষক সমবেত হৈ খাজনা নেদিবলৈ সিদ্ধান্ত লৈ ৰাইজ মেল কৰে।
• কৃষকসকলে মৌজাদাৰসকলৰ ওপৰত আক্ৰমণ কৰে, কাৰণ তেওঁলোক আছিল ইংৰাজ চৰকাৰৰ প্ৰতিনিধি আৰু অত্যাচাৰৰ মূল অস্ত্র।
• মৌজাদাৰৰ দালালসকলক মারধৰ কৰি কৃষকসকলে চৰকাৰী নথিপত্ৰ জ্বলাই দিয়ে।
(গ) ইংৰাজ চৰকাৰৰ প্ৰতিশোধ:
• ইংৰাজ চৰকাৰে পুলিচ বাহিনী প্ৰেৰণ কৰি কৃষকসকলক কঠোৰভাৱে দমন কৰে।
• শতাধিক কৃষকক গ্ৰেপ্তাৰ কৰি, কিছুমানক জেললৈ আৰু কিছুমানক আন্দামানলৈ নির্বাসিত কৰা হয়।
• এই বিদ্ৰোহই কৃষকসকলক অধিক সংগঠিত আৰু প্ৰতিবাদী কৰি তোলে, যিয়ে পথৰুঘাটৰ ৰণত প্ৰভাৱ পেলায়।
(ঘ) বিদ্ৰোহৰ গুৰুত্ব:
• অসমত ইংৰাজৰ বিৰুদ্ধে সংগঠিত কৃষক প্ৰতিবাদৰ অন্যতম দৃষ্টান্ত।
• ভৱিষ্যতে পথৰুঘাটৰ কৃষক আন্দোলনক অনুপ্ৰাণিত কৰে।
• অসমত জাতীয়তাবাদী চেতনাৰ বৃদ্ধি ঘটায়।
৫। পথৰুঘাটৰ ৰণ (১৮৯৪)
পথৰুঘাটৰ ৰণ হৈছে অসমত সংঘটিত এক অন্যতম বৃহৎ কৃষক আন্দোলন, যিয়ে ইংৰাজৰ নৃশংস শাসনৰ ওপৰত এক কঠোৰ প্ৰতিবাদৰ ৰূপ লৈ উঠিছিল। ১৮৯৪ চনৰ ২৮ জানুৱাৰী তাৰিখে এই আন্দোলনৰ চূড়ান্ত সংঘৰ্ষ ঘটে, য’ত ইংৰাজে শতাধিক কৃষকক হত্যা কৰে।
(ক) বিদ্ৰোহৰ কাৰণসমূহ:
• ইংৰাজ চৰকাৰে ১৮৯২ চনৰ পৰা কৃষকৰ ভূমি-রাজহ বৃদ্ধি কৰে, যিয়ে কৃষকসকলৰ ওপৰত অগাধ আৰ্থিক বোজা সৃষ্টি কৰে।
• অসমৰ কৃষকসকলে বৰ্ধিত ভূমি-রাজহ দিয়া অসম্ভৱ বুলি প্ৰতিবাদ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে।
• ১৮৯৩ চনৰ পৰা উত্তৰ কামৰূপ, লচিমা, নলবাৰী, বজালী অঞ্চলত প্ৰতিবাদ চলি আছিল, যিয়ে পথৰুঘাটত পূৰ্ণ বিস্ফোৰণ ঘটে।
• ইংৰাজ চৰকাৰে কৃষকসকলৰ অভিযোগ উপেক্ষা কৰি খাজনা সংগ্ৰহ কৰিবলৈ সৈন্য প্ৰেৰণ কৰে।
(খ) বিদ্ৰোহৰ ঘটনা:
• ১৮৯৪ চনৰ ২৬-২৮ জানুৱাৰী: ৩০০০তকৈ অধিক কৃষকে পথৰুঘাটত সমবেত হয়।
• কৃষকসকলে শান্তিপূৰ্ণভাৱে ইংৰাজ উপায়ুক্তক নিজৰ দাবী জনায়, কিন্তু ইংৰাজ চৰকাৰে বিদ্ৰোহ দমন কৰিবলৈ সৈন্য আনিবলৈ সিদ্ধান্ত লয়।
• ব্ৰিটিচ উপায়ুক্ত এণ্ডাৰছন আৰু পুলিচ অধীক্ষক বেৰিংটনে কৃষকসকলক গুলীবাৰ কৰাৰ আদেশ দিয়ে।
• অসংখ্য কৃষক হতাহত হয়, যাৰ ভিতৰত ১৪০ জনৰো অধিক নিহত হয়।
(গ) পথৰুঘাট বিদ্ৰোহৰ ফলাফল:
• অসমত ইংৰাজৰ নৃশংসতা আৰু স্বৈৰাচাৰৰ প্ৰকৃত স্বৰূপ উদ্ঘাটিত হয়।
• অসমীয়াৰ জাতীয়তাবাদী চেতনাক অধিক শক্তিশালী কৰে।
• ভৱিষ্যতে কৃষকসকল অধিক সংগঠিত হয় আৰু অসমত স্বাধীনতা আন্দোলনৰ ভিত গঢ়ি তোলে।
• এই ঘটনাই ব্ৰিটিছ শাসনক কঁপাই তোলে আৰু অসমত ইংৰাজী শাসনৰ গতি বিধি পৰিবৰ্তন কৰে।
৬। অসমত কৃষক বিদ্ৰোহৰ গুৰুত্ব
অসমত সংঘটিত কৃষক বিদ্ৰোহসমূহ (ফুলগুৰি ধাৱা, লচিমা বিদ্ৰোহ, পথৰুঘাটৰ ৰণ) কেৱল স্থানীয় কৃষকসকলৰ অসন্তোষৰ প্ৰতিফলন নহয়, বরঞ্চ ইংৰাজৰ শোষণ নীতিৰ বিৰুদ্ধে অসমীয়া জনগোষ্ঠীৰ সংগঠিত প্ৰতিবাদৰ দৃষ্টান্ত।
(ক) কৃষক বিদ্ৰোহৰ গুৰুত্ব:
• (১) অসমত জাতীয়তাবাদী আন্দোলনৰ ভিত গঢ়ি তোলে:
o কৃষক বিদ্ৰোহসমূহই অসমত জাতীয়তাবাদী চেতনাৰ উন্মেষ ঘটায়, যিয়ে ভৱিষ্যতে অসমীয়াৰ স্বাধীনা সংগ্রামক গতি প্ৰদান কৰে।
o ইংৰাজৰ অত্যাচাৰ আৰু শোষণ নীতিৰ বিৰুদ্ধে অসমীয়াসকলে সংগঠিত ৰূপত প্ৰতিবাদ কৰিবলৈ শেখে।
• (২) অসমত কৃষকসকলৰ সামাজিক-অৰ্থনৈতিক সজাগতা বৃদ্ধি কৰে:
o কৃষকসকলে সুদখোৰ মহাজন আৰু ইংৰাজ চৰকাৰৰ বিৰুদ্ধে সংগঠিতভাবে লড়াই কৰাৰ মানসিকতা লাভ কৰে।
o অসমত “No Tax Campaign” বা খাজনা নেদিয়া আন্দোলনৰ ধাৰণা জন্মায়।
• (৩) ইংৰাজ শাসনৰ অত্যাচাৰ উন্মোচিত হয়:
o ফুলগুৰি ধাৱা (১৮৬১), লচিমা (১৮৯৪), পথৰুঘাট (১৮৯৪) আদি আন্দোলনে ইংৰাজৰ নিষ্ঠুৰতা প্ৰমাণ কৰে।
o ইংৰাজে প্ৰথমবাৰৰ বাবে অসমীয়া কৃষকসকলক ভয় কৰিব ধৰিলে।
(খ) উপসংহাৰ:
• অসমত কৃষক বিদ্ৰোহসমূহ ইংৰাজ শাসনৰ বিৰুদ্ধে প্ৰথমবাৰৰ বাবে সংগঠিত গণ-আন্দোলনৰ ৰূপ ধাৰণ কৰিছিল।
• এই বিদ্ৰোহসমূহে ভৱিষ্যতে ১৯৪২ চনৰ “বৰ আন্দোলন” আৰু ১৯৪৭ চনৰ স্বাধীনতা আন্দোলনৰ ভিত গঢ়ি তোলে।
• অসমত ব্ৰিটিছৰ শোষণ নীতিৰ বিৰুদ্ধে জাতীয় চেতনা বৃদ্ধি কৰিবলৈ কৃষক বিদ্ৰোহসমূহ অতি গুৰুত্বপূর্ণ আছিল।
এইদৰে, অসমত সংঘটিত কৃষক বিদ্ৰোহসমূহ কেৱল খাজনা বৃদ্ধিৰ বিৰুদ্ধে এক ক্ষণস্থায়ী আন্দোলন নহয়, বরঞ্চ জাতীয় চেতনাৰ জাগৰণৰ বীজ বোপা এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অধ্যায়।
MCQ Type
- ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহৰ অন্যতম প্ৰধান কাৰণ কি আছিল?
A) ইংৰাজৰ শাসনৰ উন্নতি | B) কৃষকসকলৰ অধিক সুবিধা | C) সেনাসকলৰ ভিতৰত অসন্তোষ | D) ভাৰতীয় ৰাজসন্মত শাসন
Answer: C) সেনাসকলৰ ভিতৰত অসন্তোষ - ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহৰ সময়ত অসমত নেতৃত্ব কোনে দিছিল?
A) মণিৰাম দেৱান | B) টিকেন্দ্রজিত সিংহ | C) লেফটেনেন্ট স্কন্স | D) ৰজা কুলচন্দ্ৰ সিংহ
Answer: A) মণিৰাম দেৱান - ফুলগুৰি ধাৱা কেতিয়া সংঘটিত হৈছিল?
A) ১৮৫৭ | B) ১৮৬১ | C) ১৮৯৪ | D) ১৯০৫
Answer: B) ১৮৬১ - পথৰুঘাট বিদ্ৰোহ কেতিয়া সংঘটিত হৈছিল?
A) ১৮৫৭ | B) ১৮৬১ | C) ১৮৯৪ | D) ১৯১১
Answer: C) ১৮৯৪ - পথৰুঘাট বিদ্ৰোহত কিমান কৃষক নিহত হৈছিল?
A) ৫০ | B) ১০০ | C) ১৪০ | D) ২০০
Answer: C) ১৪০ - মণিৰাম দেৱানক কেতিয়া ফাঁচী দিয়া হৈছিল?
A) ১৮৫৭ | B) ১৮৫৮ | C) ১৮৬১ | D) ১৮৯৪
Answer: B) ১৮৫৮ - লচিমাৰ কৃষক বিদ্ৰোহ কেতিয়া সংঘটিত হৈছিল?
A) ১৮৫৭ | B) ১৮৬১ | C) ১৮৯৪ | D) ১৯০৫
Answer: C) ১৮৯৪ - ফুলগুৰি ধাৱাত কোনজন ইংৰাজ বিষয়া নিহত হৈছিল?
A) লেফটেনেন্ট ছিংগাৰ | B) কেপ্তেইন হলৰইডে | C) জে ডব্লিউ কুইণ্টন | D) লেফটেনেন্ট স্কন্স
Answer: A) লেফটেনেন্ট ছিংগাৰ - ১৮৯১ চনৰ মণিপুৰ বিদ্ৰোহৰ মূল নেতা কোন আছিল?
A) টিকেন্দ্রজিত সিংহ | B) কুলচন্দ্ৰ সিংহ | C) সুৰচন্দ্ৰ সিংহ | D) ৰানী গাইদিনলু
Answer: A) টিকেন্দ্রজিত সিংহ - পথৰুঘাট বিদ্ৰোহৰ সময়ত ইংৰাজ উপায়ুক্ত কোন আছিল?
A) লেফটেনেন্ট স্কন্স | B) এণ্ডাৰছন | C) কেপ্তেইন হলৰইডে | D) মেক কেবে
Answer: B) এণ্ডাৰছন - কোনখন জিলাত পথৰুঘাট বিদ্ৰোহ হৈছিল?
A) কামৰূপ | B) দৰং | C) নগাঁও | D) গোৱালপাৰা
Answer: B) দৰং - ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহত কোন আহোম ৰাজকোঁৱৰক পুনৰ সিংহাসনত বহুৱাব চেষ্টা কৰা হৈছিল?
A) পুৰন্দৰ সিংহ | B) কন্দপেশ্বৰ সিংহ | C) গদাধৰ সিংহ | D) ৰুদ্ৰ সিংহ
Answer: B) কন্দপেশ্বৰ সিংহ - জয়ন্তীয়া বিদ্ৰোহ কেতিয়া হৈছিল?
A) ১৮৫৭ | B) ১৮৬১ | C) ১৮৬২ | D) ১৮৯১
Answer: C) ১৮৬২ - উত্তৰ কাছাৰী বিদ্ৰোহ কেতিয়া সংঘটিত হৈছিল?
A) ১৮৫৭ | B) ১৮৬১ | C) ১৮৮১ | D) ১৯০৫
Answer: C) ১৮৮১ - ১৮৯১ চনৰ মণিপুৰ বিদ্ৰোহৰ সময়ত কোন ইংৰাজ বিষয়াক হত্যা কৰা হৈছিল?
A) লেফটেনেন্ট ছিংগাৰ | B) কেপ্তেইন হলৰইডে | C) জে ডব্লিউ কুইণ্টন | D) লেফটেনেন্ট স্কন্স
Answer: C) জে ডব্লিউ কুইণ্টন - ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহৰ সময়ত মণিৰাম দেৱান ক’ত আছিল?
A) ডিব্ৰুগড় | B) তেজপুৰ | C) গুৱাহাটী | D) কলিকতা
Answer: D) কলিকতা - ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহৰ সময়ত মণিৰাম দেৱানক কোনে সহায় কৰিছিল?
A) মধুমল্লিক | B) টিকেন্দ্রজিত সিংহ | C) পিয়লি বৰুৱা | D) কন্দপেশ্বৰ সিংহ
Answer: A) মধুমল্লিক - মণিৰাম দেৱানৰ লগত কোনজনক ফাঁচী দিয়া হৈছিল?
A) পিয়লি বৰুৱা | B) কেপ্তেইন হলৰইডে | C) জে ডব্লিউ কুইণ্টন | D) বাহাদুৰ গাঁওবুঢ়া
Answer: A) পিয়লি বৰুৱা - পথৰুঘাট বিদ্ৰোহৰ সময়ত কিমান কৃষক আহত হৈছিল?
A) ১০০ | B) ১৫০ | C) ২০০ | D) ২৫০
Answer: B) ১৫০ - ফুলগুৰি ধাৱাৰ পিছত ইংৰাজে কৃষকসকলক কি শাস্তি দিছিল?
A) নগদ জৰিমনা | B) নিৰ্বাসন | C) জেল | D) গুলীবাৰ
Answer: B) নিৰ্বাসন - ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহৰ সময়ত মণিৰাম দেৱান ক’ত আছিল?
A) ডিব্ৰুগড় | B) তেজপুৰ | C) গুৱাহাটী | D) কলিকতা
Answer: D) কলিকতা - ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহৰ সময়ত মণিৰাম দেৱানক কোনে সহায় কৰিছিল?
A) মধুমল্লিক | B) টিকেন্দ্রজিত সিংহ | C) পিয়লি বৰুৱা | D) কন্দপেশ্বৰ সিংহ
Answer: A) মধুমল্লিক - মণিৰাম দেৱানৰ লগত কোনজনক ফাঁচী দিয়া হৈছিল?
A) পিয়লি বৰুৱা | B) কেপ্তেইন হলৰইডে | C) জে ডব্লিউ কুইণ্টন | D) বাহাদুৰ গাঁওবুঢ়া
Answer: A) পিয়লি বৰুৱা - পথৰুঘাট বিদ্ৰোহৰ সময়ত কিমান কৃষক আহত হৈছিল?
A) ১০০ | B) ১৫০ | C) ২০০ | D) ২৫০
Answer: B) ১৫০ - ফুলগুৰি ধাৱাৰ পিছত ইংৰাজে কৃষকসকলক কি শাস্তি দিছিল?
A) নগদ জৰিমনা | B) নিৰ্বাসন | C) জেল | D) গুলীবাৰ
Answer: B) নিৰ্বাসন - অসমত ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহৰ বিফলতাৰ অন্যতম কাৰণ কি আছিল?
A) বিদ্ৰোহৰ সংগঠনশীলতা নাছিল | B) অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰৰ অভাৱ | C) ইংৰাজৰ কঠোৰ দমননীতি | D) ওপৰৰ সকলো
Answer: D) ওপৰৰ সকলো - ১৮৬২ চনৰ জয়ন্তীয়া বিদ্ৰোহৰ নেতা কোন আছিল?
A) টিকেন্দ্রজিত সিংহ | B) উকিয়াং নবা | C) কুলচন্দ্ৰ সিংহ | D) শম্ভুধন ফংলোছা
Answer: B) উকিয়াং নবা - ১৮৮১ চনৰ উত্তৰ কাছাৰী বিদ্ৰোহৰ নেতা কোন আছিল?
A) টিকেন্দ্রজিত সিংহ | B) উকিয়াং নবা | C) কুলচন্দ্ৰ সিংহ | D) শম্ভুধন ফংলোছা
Answer: D) শম্ভুধন ফংলোছা - টিকেন্দ্রজিতক কেতিয়া ফাঁচী দিয়া হৈছিল?
A) ১৮৮১ | B) ১৮৯১ | C) ১৮৫৭ | D) ১৯০১
Answer: B) ১৮৯১ - ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহৰ সময়ত আহোম ৰাজ্য কোনজন ইংৰাজ বিষয়াৰ অধীনত আছিল?
A) লেফটেনেন্ট স্কন্স | B) কেপ্তেইন হলৰইডে | C) মেক কেবে | D) এণ্ডাৰছন
Answer: B) কেপ্তেইন হলৰইডে - পথৰুঘাট বিদ্ৰোহত কোন ইংৰাজ বিষয়াই কৃষকসকলক গুলীবাৰ কৰিবলৈ আদেশ দিছিল?
A) লেফটেনেন্ট স্কন্স | B) এণ্ডাৰছন | C) মেক কেবে | D) কেপ্তেইন হলৰইডে
Answer: B) এণ্ডাৰছন - টিকেন্দ্রজিতৰ ফাঁচী প্ৰদানৰ দায়িত্ব কোনে লৈছিল?
A) লর্ড ক্যানিং | B) লর্ড ডালহৌচী | C) লেফটেনেন্ট স্কন্স | D) মেক কেবে
Answer: A) লর্ড ক্যানিং - অসমত ১৮৫৭-৫৮ চনৰ বিদ্ৰোহৰ ফলাফল কি হৈছিল?
A) বিদ্ৰোহ সম্পূৰ্ণ বিফল হয় | B) ইংৰাজে কঠোৰ দমন কৰে | C) জাতীয়তাবাদী চেতনা বৃদ্ধি পায় | D) ওপৰৰ সকলো
Answer: D) ওপৰৰ সকলো - ১৮৫০ চনত ব্ৰিটিছৰ বিৰুদ্ধে কোন জাতিগোষ্ঠীয়ে বিদ্ৰোহ কৰিছিল?
A) টী ৰাইজ | B) জয়ন্তীয়া | C) কাছাৰী | D) মিসিং
Answer: B) জয়ন্তীয়া - ১৮৯১ চনৰ মণিপুৰ বিদ্ৰোহৰ পিছত কুলচন্দ্ৰ সিংহক ক’ত নির্বাসিত কৰা হৈছিল?
A) আন্দামান | B) বৰ্মা | C) ভাৰতৰ কোনো ভাগতে | D) ইংলেণ্ড
Answer: A) আন্দামান - অসমত সংঘটিত প্ৰথম কৃষক বিদ্ৰোহ কোনটো?
A) পথৰুঘাট বিদ্ৰোহ | B) লচিমা বিদ্ৰোহ | C) ফুলগুৰি ধাৱা | D) ৰঙিয়া বিদ্ৰোহ
Answer: C) ফুলগুৰি ধাৱা - ফুলগুৰি ধাৱাৰ পিছত ইংৰাজে কিমান কৃষকক গ্ৰেপ্তাৰ কৰিছিল?
A) ৫০ | B) ১০০ | C) ২০০ | D) ৫০০
Answer: C) ২০০ - ১৮৯৪ চনৰ কৃষক বিদ্ৰোহৰ সময়ত ইংৰাজ চৰকাৰে কি হাৰ বৃদ্ধি কৰিছিল?
A) মাটিৰ খাজনা | B) লবণ কৰ | C) আয়কৰ | D) পান-তামোল কৰ
Answer: A) মাটিৰ খাজনা - কোন ইংৰাজ বিষয়াই জয়ন্তীয়া ৰজাক কৰ পৰিশোধ কৰিবলৈ বাধ্য কৰিছিল?
A) মেক কেবে | B) কেপ্তেইন হলৰইডে | C) লেফটেনেন্ট স্কন্স | D) এণ্ডাৰছন
Answer: C) লেফটেনেন্ট স্কন্স - পথৰুঘাট বিদ্ৰোহৰ সময়ত ইংৰাজসকলে কি বিধ ব্যৱস্থা লয়?
A) কৃষকসকলৰ দাবী গ্রহণ কৰে | B) কৃষকসকলক নগদ আৰ্থিক সাহায্য দিয়ে | C) সৈন্য প্ৰেৰণ কৰি দমন কৰে | D) কৃষকসকলক আলোচনাৰ বাবে আমন্ত্ৰণ জনায়
Answer: C) সৈন্য প্ৰেৰণ কৰি দমন কৰে - কোনটো বিদ্ৰোহক “অসমৰ জালিয়ানৱালাবাগ হত্যাকাণ্ড” বুলি কোৱা হয়?
A) ফুলগুৰি ধাৱা | B) লচিমা বিদ্ৰোহ | C) পথৰুঘাট বিদ্ৰোহ | D) টিকেন্দ্রজিত বিদ্ৰোহ
Answer: C) পথৰুঘাট বিদ্ৰোহ - টিকেন্দ্রজিত বিদ্ৰোহত মণিপুৰৰ কোন ৰজাই অংশগ্ৰহণ কৰিছিল?
A) কুলচন্দ্ৰ সিংহ | B) সুৰচন্দ্ৰ সিংহ | C) গম্ভীৰ সিংহ | D) নৰসিংহ সিংহ
Answer: A) কুলচন্দ্ৰ সিংহ - ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহৰ সময়ত আহোম ৰাজত্ব পুনঃস্থাপন কৰিবলৈ কোনজনক আহোম ৰজা হিচাপে ঘোষণা কৰিবলৈ চেষ্টা কৰা হৈছিল?
A) পুৰন্দৰ সিংহ | B) গদাধৰ সিংহ | C) কন্দপেশ্বৰ সিংহ | D) চন্দ্ৰকান্ত সিংহ
Answer: C) কন্দপেশ্বৰ সিংহ - ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহৰ পিছত ইংৰাজ চৰকাৰে কোনটো স্থায়ী সিদ্ধান্ত ললে?
A) ভাৰত চৰকাৰ বিল | B) ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীক বিলুপ্ত কৰে | C) ভাৰত মহাৰাণীৰ অধীনত আহে | D) ওপৰৰ সকলো
Answer: D) ওপৰৰ সকলো - লচিমাৰ কৃষক বিদ্ৰোহৰ সময়ত ইংৰাজ উপায়ুক্ত কোন আছিল?
A) মেক কেবে | B) লেফটেনেন্ট স্কন্স | C) এণ্ডাৰছন | D) কেপ্তেইন হলৰইডে
Answer: A) মেক কেবে - ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহৰ অন্যতম লক্ষ্য কি আছিল?
A) ভাৰতীয় ৰাজসন্মত চৰকাৰ গঠন | B) ইংৰাজ শাসন ধ্বংস কৰা | C) আহোম ৰাজত্ব পুনঃস্থাপন | D) ওপৰৰ সকলো
Answer: D) ওপৰৰ সকলো - মণিপুৰ বিদ্ৰোহত জে ডব্লিউ কুইণ্টনক কেতিয়া হত্যা কৰা হৈছিল?
A) ১৮৮১ | B) ১৮৯১ | C) ১৮৬১ | D) ১৯০৫
Answer: B) ১৮৯১ - মণিপুৰ বিদ্ৰোহৰ সময়ত ইংৰাজৰ বিৰুদ্ধে যুদ্ধ ঘোষণা কৰা সেনাপতি কোন আছিল?
A) বাহাদুৰ গাঁওবুঢ়া | B) টিকেন্দ্রজিত সিংহ | C) কন্দপেশ্বৰ সিংহ | D) উকিয়াং নবা
Answer: B) টিকেন্দ্রজিত সিংহ - পথৰুঘাট বিদ্ৰোহৰ পিছত ইংৰাজে কি ব্যৱস্থা লয়?
A) কৃষকসকলক খাজনা ৰেহাই দিয়ে | B) কঠোৰ দমননীতি অবলম্বন কৰে | C) নতুন আইনৰ দ্বাৰা খাজনা কমায় | D) কৃষকসকলৰ দাবী মঞ্জুৰ কৰে
Answer: B) কঠোৰ দমননীতি অবলম্বন কৰে - ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহৰ সময়ত অসমৰ বিদ্ৰোহীসকলে প্ৰধানকৈ ক’ত সংগঠিত হৈছিল?
A) গুৱাহাটী | B) তেজপুৰ | C) ডিব্ৰুগড় | D) শিৱসাগৰ
Answer: D) শিৱসাগৰ
