Main Text
যিকোনো সংগঠন—সেইটো সৰু হ’ব বা ডাঙৰ, তেওঁলোকৰ মূল লক্ষ্য থাকে নির্ধাৰিত উদ্দেশ্যত উপনীত হ’ব। কিন্তু কেৱল উদ্দেশ্য স্থিৰ কৰিলেই নহয়, কামবোৰ ঠিক পথত, ঠিক সময়ত, আৰু ঠিকভাৱে আগবাঢ়ি থাকিব লাগিব। এই বুজাবোৰ নিশ্চিত কৰিবলৈ সংগঠনৰ ভিতৰত দুটা গুৰুত্বপূৰ্ণ কাৰ্যৰ প্ৰয়োজন হয়—নিয়ন্ত্ৰণ আৰু সমন্বয়।
নিয়ন্ত্ৰণ হৈছে এনে এটা ব্যৱস্থাপনাগত কাৰ্য, যি কাম-কাজৰ মানদণ্ড স্থাপন কৰি, বাস্তৱ কামৰ লগত তাৰ তুলনা কৰে আৰু কোনো বিচ্যুতি ধৰা পৰিলে তাৰ সংশোধন কৰে। যেনে, যদি কোৱা হয় যে এটা কাম ৫ দিনৰ ভিতৰত সম্পূৰ্ণ হ’ব লাগিব, আৰু পঞ্চম দিনত দেখা যায় যে কেৱল ৫০% কাম হৈছে, তেন্তে সেয়া হ’ল বিচ্যুতি। এই পৰিস্থিতিত সংশোধনমূলক পদক্ষেপ ল’ব লাগে। নিয়ন্ত্ৰণৰ এই প্ৰক্ৰিয়াত তিনিটা পৰ্যায় থাকে—প্ৰথমে, উৎপাদনৰ মানদণ্ড স্থাপন, তাৰ পিছত বাস্তৱ উৎপাদন লগত ইয়াৰ তুলনা, আৰু সবশেষত সংশোধনমূলক ব্যৱস্থা গ্ৰহণ।
কিন্তু, এই নিয়ন্ত্ৰণ যেনহে ফলপ্ৰসু হয়, তাৰ বাবে ইয়াৰ কিছু গুণাগুণ থাকিব লাগে। নিয়ন্ত্ৰণ উদ্দেশ্যপ্ৰৱণ হ’ব লাগে, মানে সংগঠনৰ উদ্দেশ্য পূৰণৰ লগত সংগতিপূৰ্ণ হ’ব লাগিব। এইটো পৰিণামমুখী, বাস্তৱ, নমনীয়, ছন্দোবদ্ধ, সময়ানুগ, আৰু আগ্ৰহপ্ৰেৰক হ’ব লাগিব। এক কথাত, নিয়ন্ত্ৰণ সংগঠনৰ কাম-কাজৰ গতি নিৰীক্ষণ কৰি সেইটো সঠিক দিশত চালিত কৰে।
আকৌ, কেৱল নিয়ন্ত্ৰণ থাকিলেই সংগঠন সফল নহয়। কামবোৰ যদি পৃথকে পৃথকে হয়, আৰু একেটা লক্ষ্যত আগবাঢ়ি নহয়, তেন্তে সংগঠন বিভ্ৰান্ত হ’ব। এই সময়তে প্ৰয়োজন হয় সমন্বয়ৰ। সমন্বয় হৈছে এনে এটা প্ৰয়াস, যাৰ জৰিয়তে বহুবিধ ব্যক্তিৰ বা বিভাগৰ কাম-কাজ একে দিশত চালিত হয়। এইটো সহযোগ, সংগতি আৰু একতাবদ্ধ লক্ষ্যৰ অভিমুখে আগবাঢ়ি যোৱা এখন পথ।
সমন্বয়ৰ কাম কিন্তু পৰিকল্পনা পৰ্যায়তে আৰম্ভ হয়। যেনে, যদি এখন বিদ্যালয়ত শিক্ষক, কৰ্মচাৰী আৰু কৰ্তৃপক্ষৰ মাজত সমন্বয় থাকে, তেন্তে শিক্ষাৰ গুণগত মান বেছি হয়। তেনে সমন্বয় সংগঠন চলি থাকোতে অটুট ৰখাটো অত্যন্ত জৰুৰী।
এতিয়া আহক, নিয়ন্ত্ৰণ আৰু সমন্বয়ৰ সম্পৰ্কটো বুজো। নিয়ন্ত্ৰণ যদি সংগঠনৰ চকু হয়, তেন্তে সমন্বয় হ’ল সংগঠনৰ হৃদয়। নিয়ন্ত্ৰণ লক্ষ্যৰ সৈতে তুলনা কৰি বিচ্যুতি ধৰে, আৰু যদি তেনে বিচ্যুতি দেখা যায়, তেন্তে সমন্বয়ৰ জৰিয়তে সংশোধন আনি কাম আগবঢ়োৱা হয়। একে সময়তে, যদি সমন্বয় থাকে কিন্তু নিয়ন্ত্ৰণ নাথাকে, তেন্তে কামবোৰ হয়তো সহযোগীতাৰে চলিব, কিন্তু লক্ষ্যত উপনীত হ’ব নোৱাৰিব। আকৌ, যদি নিয়ন্ত্ৰণ থাকে কিন্তু সমন্বয় নাথাকে, তেন্তে লক্ষ্যৰ পথত যাব পৰা নহ’ব, কাৰণ কামবোৰ বিভাজিত হ’ব।
সেয়ে, নিয়ন্ত্ৰণ আৰু সমন্বয় দুয়ো সংগঠনৰ সফলতা আৰু স্থায়িত্বৰ মূল স্তম্ভ। এই দুয়োটাই একেলগে কাম কৰিলে সংগঠন সঠিক দিশত আগবাঢ়ে, আৰু তেখেতৰ লক্ষ্যত উপনীত হ’ব পাৰে।
- প্ৰতীপ ক্রিয়া আৰু খোজ কঢ়াব মাজত পাৰ্থক্য কি?
প্ৰতীপ ক্রিয়া (Reflex Action) হৈছে এটি স্বচালিত আৰু সচেতন সিদ্ধান্তবিহীন প্ৰতিক্ৰিয়া, যি বিপদৰ সময়ত শাৰী (spinal cord)ৰে সংঘটিত হয় আৰু ই সচেতন চিন্তা-বুদ্ধি ব্যতীতেই সংঘটিত হয়। যেনে, ভজা বস্তুত হাত পৰিলে নিজে-নিজে হাত আঁতৰাই লোৱা।
আকৌ, খোজ কঢ়াব (Walking) এটি স্বেচ্ছাচালিত তথা সচেতনভাৱে নিয়ন্ত্ৰিত চলন কাৰ্য। এইটো মগজুৰ দ্বাৰা নিয়ন্ত্ৰিত হয় আৰু ইচ্ছাশক্তিৰ দ্বাৰা নিয়ন্ত্রিত।
সেয়ে পাৰ্থক্য হ’ল—
• প্রতীপ ক্রিয়া হয় স্বচালিত আৰু মগজুৰ অংশগ্ৰহণ নথকা।
• খোজ কঢ়াব হয় ইচ্ছাধীন তথা মগজুৰ দ্বাৰা নিয়ন্ত্ৰিত।
- দুটা নিউৰনৰ মাজৰ সংযোগী পথ বা চাইনে্যূত কি ঘটে?
“দুটা নিউৰনৰ মাজৰ সংযোগস্থলক চাইনে্যূত (Synapse) বোলা হয়।”
এই চাইনে্যূতত নিউৰনে বৈদ্যুতিক সংকেত দিয়াৰ লগে লগে ৰাসায়নিক প্ৰভাৱ সৃষ্টি হয়, যাৰ ফলত সংকেতটো দ্বিতীয় নিউৰনত প্ৰৱেশ কৰে।
সেয়ে উত্তৰ হ’ল—
চাইনে্যূতত নিউৰনে সংকেত প্ৰেৰণ কৰাৰ সময়ত ৰাসায়নিক প্ৰভাৱ সৃষ্টি হয়, যাৰ জৰিয়তে সংকেতটো আগলৈ দ্বিতীয় নিউৰনত প্ৰৱেশ কৰে।
- মগজুৰ কোন অংশই দেহ লৰচৰ আৰু সমতা ৰক্ষা কৰাত অংশ লয়?
মগজুৰ অনু-মগজু (Cerebellum) অংশই দেহৰ লৰচৰ তথা সমতা ৰক্ষা কৰাত অংশ লয়।
“অনু-মগজুৱে দেহৰ সমতা তথা লৰচৰ ৰক্ষা কৰাত সহায় কৰে।”
অনু-মগজু (Cerebellum) হৈছে মগজুৰ সেই অংশ, যি দেহৰ লৰচৰ আৰু সমতা ৰক্ষা কৰাত অংশ লয়।
- আমি ধূপকাঠিৰ গোন্ধ কেনেকৈ লওঁ?
“ধূপকাঠি জ্বলাই দিলেই তাৰ পৰা নিৰ্গত হোৱা বায়ু-মিশ্ৰিত ৰাসায়নিক বস্তুক নাকত থকা গন্ধ-পটিকাই অনুভৱ কৰে।” সেই অনুসৰি, ধূপকাঠিৰ গোন্ধ লোৱাৰ প্ৰক্ৰিয়াটো হ’ল—
ধূপকাঠিৰ পৰা ওলোৱা ৰাসায়নিক বস্তু বায়ুৰ সৈতে মিশ্ৰিত হৈ নাকৰ ভিতৰত থকা গন্ধ-পটিকালৈ প্ৰৱেশ কৰে। এই গন্ধ-পটিকাই সেই বস্তু চিনাক্ত কৰি তাৰ সংকেত মগজুলৈ পঠিয়ায়, ফলত আমি গোন্ধটো অনুভৱ কৰোঁ।
সেয়ে উত্তৰ:
আমি ধূপকাঠিৰ গোন্ধ লওঁ, কাৰণ তাৰ পৰা ওলোৱা বায়ু-মিশ্ৰিত ৰাসায়নিক বস্তু নাকৰ গন্ধ-পটিকালৈ প্ৰৱেশ কৰি মগজুলৈ সংকেত পঠিয়ায়, যাৰ ফলত আমি গোন্ধটো অনুভৱ কৰোঁ।
- প্ৰতীপ ক্ৰিয়াত মগজুৰ ভূমিকা কি?
“প্ৰতীপ ক্ৰিয়াত মগজুৰ ভূমিকা নাথাকে। এই ক্ৰিয়া শাৰীৰ দ্বাৰা নিয়ন্ত্ৰিত হয়।”
অৰ্থাৎ,
প্ৰতীপ ক্ৰিয়া (reflex action) হৈছে এটা স্বচালিত প্ৰতিক্ৰিয়া, যি শাৰীৰ (spinal cord) দ্বাৰা সংঘটিত হয়। এই ক্ৰিয়াত মগজুৰ কোনো অংশগ্ৰহণ নাথাকে, কাৰণ ই অত্যন্ত সোনকালে ঘটিবলৈ লগা এটা ক্ৰিয়া।
সেয়ে উত্তৰ:
প্ৰতীপ ক্ৰিয়াত মগজুৰ ভূমিকা নাই। এই ক্ৰিয়া শাৰীৰ দ্বাৰা নিয়ন্ত্ৰিত হয়, আৰু ই মগজুৰ অংশগ্ৰহণ অবিহনে সম্পন্ন হয়।
- উদ্ভিদৰ সঞ্জীবনী পদার্থ (Plant Hormone) বিলাক কি কি?
“উদ্ভিদৰ বৃদ্ধিত সহায় কৰা ৰাসায়নিক বস্তুক সঞ্জীবনী পদাৰ্থ বোলা হয়। উদ্ভিদৰ দেহত উৎপন্ন হোৱা এই বস্তুবোৰ—
অ’ক্সিন, জিব্বাৰেলিন, চাইট’কাইনিন, এবিচিছিক এচিড আৰু ইথাইলিন।”
উদ্ভিদৰ সঞ্জীবনী পদাৰ্থবোৰ হৈছে—
অ’ক্সিন, জিব্বাৰেলিন, চাইট’কাইনিন, এবিচিছিক এচিড আৰু ইথাইলিন।
- নিলাজী পাতৰ চলন আৰু কাগুৰ কুমলীয়া আগৰ পোহৰৰ দিশত গতি কৰাৰ মাজত পাৰ্থক্য কি?
• নিলাজী পাতৰ চলন হৈছে স্পৰ্শজনিত চলন, অৰ্থাৎ কোনো স্পৰ্শ পাই পাতবোৰে নিজৰ স্থান ত্যাগ নকৰাকৈ চলন কৰে।
• কাগুৰ কুমলীয়া আগৰ গতি হৈছে আলোকজনিত চলন (Phototropic movement), অৰ্থাৎ উদ্ভিদৰ অংশবোৰে আলোকৰ দিশত গতি কৰে।
সেয়ে পাৰ্থক্য হ’ল—
• নিলাজী পাতৰ চলন হয় স্পৰ্শৰ ফলত, আৰু ই নিজ স্থান ত্যাগ নকৰাকৈ হয়।
• কাগুৰ কুমলীয়া আগৰ গতি হয় আলোকৰ দিশত, আৰু ই এক আলোক-প্ৰেৰিত চলন।
- উদ্ভিদৰ বৃদ্ধিত অৱিহনা যোগোৱা এবিধ সঞ্জীবনী পদাৰ্থৰ উদাহৰণ দিয়া।
“অ’ক্সিন (Auxin) উদ্ভিদৰ বৃদ্ধিত সহায় কৰে।”
উদ্ভিদৰ বৃদ্ধিত অৱিহনা যোগোৱা এবিধ সঞ্জীবনী পদাৰ্থৰ উদাহৰণ হ’ল—অ’ক্সিন।
- জলানুবেগ (Hydrotropism) ৰ ওপৰত পৰীক্ষা মূলক আৰ্হি
পৰীক্ষাৰ নাম:
জলানুবেগ পৰীক্ষা
প্ৰয়োজনীয় সামগ্ৰী:
• দুটা টেষ্ট টিউব
• ভুট্টা বা মুগ ডাল
• তুলা
• পানী
• লাঠী বা ষ্টেণ্ড
প্ৰক্ৰিয়া: - দুটা টেষ্ট টিউব লওক।
- প্ৰথম টিউবটোত পানী ভৰাওক, আৰু তাৰ মুখত তুলা দি উলম্বভাৱে ৰখা হ’ব লাগে।
- দ্বিতীয় টিউবটো শূন্য ৰাখক, কিন্তু তাৰ মুখতো তুলা দি প্ৰথম টিউবটোৰ লগত লগ লাগি থকাকৈ ৰখা হ’ব লাগে।
- এতিয়া দুয়ো টিউবৰ মুখত ভুট্টা বা মুগ ডাল লগাওক।
- কিছুমান দিন পিচত দেখা যাব যে ভুট্টা ডালৰ শিপা পানী থকা দিশলৈ গতি কৰিছে।
পৰ্যবেক্ষণ:
ডালৰ শিপা পানী থকা টিউবটোৰ দিশে বাংধা দেখা যায়।
ইয়াৰ দ্বাৰা প্ৰমাণিত হয় যে শিপা পানীৰ উপস্থিতিত সেই দিশে গতি কৰে। এইটো হ’ল জলানুবেগ (Hydrotropism)—অর্থাৎ উদ্ভিদৰ শিপা পানীৰ প্ৰতি গতি কৰাৰ প্ৰবণতা।
কোনো এক আধাৰত চাৰিওপাশে আকর্ষব বৃদ্ধিত অক্সিনে কেনেকৈ সহায় কৰে?
উত্তৰ: উদ্ভিদৰ অ’ক্সিন (Auxin) নামৰ সঞ্জীবনী পদাৰ্থজনে আলো বা গৰাকীৰ অভাৱত উদ্ভিদৰ দেহত একপাশলৈ সৰকিব পাৰে।
যেতিয়া কোনো উদ্ভিদ আলোক বা গৰাকীৰ অভাৱত একফালে অধিক অ’ক্সিন সঞ্চিত হয়, তেতিয়া সেই দিশে কোষবোৰৰ বৃদ্ধি অধিক হয়। ফলস্বৰূপে, উদ্ভিদৰ অ’ক্সিন থকা অংশ অধিক ডাঙৰ হয়, আৰু সেয়া আলোক বা গৰাকীৰ ফালে বংক খায়।
ইয়াৰ দ্বাৰা, উদ্ভিদটো চাৰিওফালে সমভাবে আকর্ষব (growth) লাভ কৰিব নোৱাৰে, কিন্তু গৰাকীৰ দিশে ডাঙৰ হৈ নিজৰ প্ৰাণৰক্ষা কৰে।
অ’ক্সিন গৰাকীৰ বিপৰীত দিশত সঞ্চিত হয় আৰু সেই স্থানৰ কোষবোৰৰ বৃদ্ধি বেছি হয়।
ফলত উদ্ভিদটো গৰাকীৰ ফালে বংক খায়, যাৰ ফলত গৰাকীৰ দিশে ডাঙৰ হয়।
এইদৰে, চাৰিওফালে সমবৃদ্ধি নহ’লেও, অ’ক্সিনে গৰাকীৰ দিশে আকর্ষব বৃদ্ধি ঘটায়।
কোনো এক আধাৰত চাৰিওপাশে আকর্ষব বৃদ্ধিত অক্সিনে কেনেকৈ সহায় কৰে?
উত্তৰ: উদ্ভিদৰ বৃদ্ধিত সহায় কৰা ৰাসায়নিক পদাৰ্থ অক্সিনে গৰাকীৰ অভাৱত উদ্ভিদৰ একফালে সঞ্চিত হয়।
অক্সিন থকা অংশত কোষবোৰৰ বৃদ্ধি বেছি হয়, ফলত সেই দিশৰ ডাঠ অংশ গৰাকীৰ দিশে বংক খায়।
এইদৰে অক্সিনে উদ্ভিদৰ অংশবোৰক গৰাকীৰ দিশে বংক খুৱাই চাৰিওফালে সমবৃদ্ধি নোহওক, কিন্তু গৰাকীৰ পোহৰ বা আন উপকাৰী উৎসৰ ফালে বৃদ্ধিত সহায় কৰে।
এই প্ৰক্ৰিয়াটোক অক্সিনে নিয়ন্ত্ৰণ কৰি উদ্ভিদৰ দেহত আলোচনীয় ৰূপত গৰাকীৰ ফালে বৃদ্ধি ঘটায়।
- প্ৰাণীদেহৰ ৰাসায়নিক সমন্বয় কেনেকৈ সংঘটিত হয়?
প্ৰাণীদেহত ৰাসায়নিক সমন্বয় ঘটে অন্তঃক্ষিপ্ত গ্ৰন্থিৰ দ্বাৰা উৎপন্ন হ’ৰা হৰমোন নামৰ বিশেষ ৰাসায়নিক বস্তুৰ জৰিয়তে।
এই হৰমোনবোৰ ৰক্তবাহৰ জৰিয়তে দেহৰ বিভিন্ন অংশলৈ পঠিয়াই দিয়া হয়।
ই হ’ল এটা ধীৰগতিৰ প্ৰক্ৰিয়া, কিন্তু ইয়াৰ প্ৰভাৱ দীঘলীয়া হয়।
এই হৰমোনবোৰ দেহৰ বৃদ্ধি, বিপাক, অনুভূতি, আৰু বিভিন্ন অংগত হোৱাসকল কাজ-কর্মৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে।
- আয়ডিন পুষ্ট লৱণ খোৱাটো কিয় আৱশ্যক?
থাইৰয়ড গ্ৰন্থিয়ে ঠিকভাৱে হৰমোন উৎপন্ন কৰিবৰ বাবে আয়ডিনৰ প্ৰয়োজন হয়।
আয়ডিন নথকা খাদ্য খালে থাইৰয়ড হৰমোনৰ উৎপাদন কমি যায় আৰু ঘৈঁট নামৰ ৰোগ হ’ব পাৰে।
সেয়ে আয়ডিনযুক্ত লৱণ খোৱাটো আবশ্যক, যাতে থাইৰয়ড হৰমোন ঠিকভাৱে উৎপন্ন হয়।
- আমাৰ দেহৰ তেজত এড্রিনেলিনৰ নিঃসৰণ ঘটিলে দেহত কেনে প্ৰতিক্ৰিয়া হয়?
যেতিয়া মানুহ ভয় পায় বা কোনো বিপদত পৰে, তেতিয়া এড্ৰিনেলিন হৰমোন নিঃসৃত হয়।
ই দেহত নিচিন্ত অঙ্গবোৰত ৰক্তস্ৰোত বৃদ্ধি কৰে, হিয়াৰ গতি বাঢ়ে, সঁচল অঙ্গবোৰ অধিক সক্ৰিয় হয়।
ইয়ে আমাৰ দেহক তৎপৰ আৰু সজাগ কৰি তোলে, যাতে আমি সংকটৰ সময়ত দ্রুত সঁহাৰি দিব পাৰো।
- কিছুমান ডায়বেটিছ ৰোগীক ইনচুলিনৰ বেজী দিয়া হয় কিয়?
ডায়বেটিছ ৰোগত দেহৰ অগ্ন্যাশয় (pancreas) ইনচুলিন যথেষ্ট পৰিমাণে উৎপন্ন কৰিব নোৱাৰে।
ইনচুলিন এটা হৰমোন যি তেজত চেনিৰ পৰিমাণ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে।
ইয়াৰ অভাৱত তেজত চেনিৰ পৰিমাণ বেছি হৈ যায়।
সেয়ে, ডায়বেটিছ ৰোগীৰ দেহত বাহিৰৰ পৰা ইনচুলিনৰ বেজী দিয়া হয়, যাতে চেনিৰ পৰিমাণ স্বাভাৱিক হৈ থাকে।
প্ৰশ্ন ১: প্ৰাণীদেহৰ ৰাসায়নিক সমন্বয় কেনেকৈ সংঘটিত হয়? ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰ: প্ৰাণীদেহত ৰাসায়নিক সমন্বয় অন্তঃক্ষিপ্ত গ্ৰন্থি (Endocrine Gland) ৰ সহায়ত সংঘটিত হয়। এই গ্ৰন্থিসকলে হৰমোন নামৰ ৰাসায়নিক বস্তু নিঃসৰণ কৰে। হৰমোনবোৰ ৰক্তবাহৰ জৰিয়তে দেহৰ বিভিন্ন অংগত প্ৰৱাহিত হয়।
এই হৰমোনসকলে শৰীৰত থকা বিভিন্ন অংগ আৰু কলাবোৰক নিদান দিয়ে, যাতে সঠিক সময়ত সঠিক কাৰ্য সম্পাদিত হয়।
এই ধৰণৰ সমন্বয় ধীৰ গতিত ঘটে, কিন্তু ইয়াৰ প্ৰভাৱ দীঘলীয়া সময় ধৰি থাকিব পাৰে।
উদাহৰণ স্বৰূপে, ইনচুলিন হৰমোন তেজত চেনিৰ পৰিমাণ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে।
সেয়ে, এই ধৰণৰ ৰাসায়নিক সমন্বয়ই দেহত নিয়মিত শারীৰিক কাৰ্য্যকলাপ ৰক্ষাত সহায় কৰে।
প্ৰশ্ন ২: আয়ডিন পুষ্ট লৱণ খোৱাটো কিয় আৱশ্যক? ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰ: মানৱ দেহত থাইৰয়ড নামৰ এক গুৰুত্বপূর্ণ অন্তঃক্ষিপ্ত গ্ৰন্থি আছে।
এই থাইৰয়ড গ্ৰন্থিয়ে হৰমোন উৎপন্ন কৰিবলৈ আয়ডিন নামৰ খনিজ পদাৰ্থৰ প্ৰয়োজন হয়।
আয়ডিন নথকা অৱস্থাত থাইৰয়ডে ঠিকভাৱে হৰমোন উৎপন্ন কৰিব নোৱাৰে, ফলত ঘৈঁট নামৰ ৰোগ দেখা দিয়ে।
আয়ডিন আমাৰ দৈনন্দিন খাদ্যৰে যথেষ্ট পৰিমাণে নাপায়।
সেয়ে চৰকাৰে জনস্বাস্থ্য ৰক্ষাৰ বাবে আয়ডিন পুষ্ট লৱণ ব্যৱহাৰৰ পৰামৰ্শ দিয়ে।
আয়ডিন পুষ্ট লৱণ খালে থাইৰয়ড হৰমোন সঠিকভাৱে উৎপন্ন হয়, আৰু ঘৈঁট ৰোগৰ পৰা ৰক্ষা পোৱা যায়।
এইদৰে আয়ডিন পুষ্ট লৱণ খোৱাটো স্বাস্থ্যৰ বাবে একান্তই প্ৰয়োজনীয়।
প্ৰশ্ন ৩: আমাৰ দেহৰ তেজত এড্ৰিনেলিন নিঃসৰণ ঘটিলে কেনে প্ৰতিক্ৰিয়া হয়? ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰ: এড্ৰিনেলিন হৈছে এটি হৰমোন, যি অ্যাড্ৰিনেল গ্লেণ্ড বা অধিজট গ্ৰন্থি ৰ পৰা নিঃসৃত হয়।
এই হৰমোনৰ নিঃসৰণ সাধাৰণতে ভয়, উত্তেজনা, বিপদ বা সংকটৰ সময়ত হয়।
এই সময়ত এড্ৰিনেলিন তেজত মিহলি হৈ দেহৰ অঙ্গবোৰ সতেজ আৰু সক্ৰিয় কৰি তোলে।
ই হিয়াৰ গতি বঢ়ায়, মাচলবোৰলৈ তেজৰ প্ৰবাহ বৃদ্ধি কৰে, চকু মেলি থকাৰ ক্ষমতা বৃদ্ধি কৰে।
মগজুৱে অধিক সজাগতাৰ সৈতে কাম কৰে।
এইবোৰ প্ৰতিক্ৰিয়াই মানুহক সংকটৰ সময়ত দ্ৰুত সিদ্ধান্ত ল’ব আৰু কাম কৰিবলৈ সক্ষম কৰি তোলে।
এই হৰমোনকেই এজন মানুহক “fight or flight” বা “ল’ৰা নাইবা পলায়ন” মুডত লৈ যায়।
প্ৰশ্ন ৪: কিছুমান ডায়বেটিছ ৰোগীক ইনচুলিনৰ বেজী কিয় দিয়া হয়? ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰ: ডায়বেটিছ ৰোগ হৈছে এটা অৱস্থা, য’ত দেহত ইনচুলিন হৰমোনৰ যথেষ্ট উৎপাদন নোহোৱাৰ ফলত তেজত চেনিৰ পৰিমাণ বাঢ়ে।
ইনচুলিন এটা হৰমোন, যি অগ্ন্যাশয় (Pancreas) ৰ পৰা নিঃসৃত হয়।
ইয়ে শৰীৰত চেনিৰ পৰিমাণ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে আৰু কোষবোৰত চেনি শোষণত সহায় কৰে।
যেতিয়া কোনো ৰোগীৰ দেহ ইনচুলিন কম উত্পন্ন কৰে বা একেবাৰেই উত্পন্ন নকৰে, তেতিয়া বাহিৰৰ পৰা ইনচুলিন বেজী আকাৰত দিয়াৰ প্ৰয়োজন হয়।
এইবাবে কিছুমান ডায়বেটিছ ৰোগীক নিয়মিতভাৱে ইনচুলিন বেজী দিয়া হয়, যাতে তেজৰ চেনিৰ পৰিমাণ স্বাভাৱিক অৱস্থাত ৰাখিব পাৰি।
ইয়ে ৰোগীক সুস্থ জীৱন যাপনত সহায় কৰে।
প্ৰশ্ন ৫: প্ৰাণীৰ দেহত নিয়ন্ত্ৰণ আৰু সমন্বয় কেনেকৈ সংগঠিত হয়? ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰ: প্ৰাণীদেহ এটা জটিল গঠনতন্ত্র। এই গঠনতন্ত্রত থকা সকলো অংগে যেন একে সময়তে মিলি কাম কৰে, সেয়া নিশ্চিত কৰিবলৈ দেহত নিয়ন্ত্ৰণ আৰু সমন্বয় ব্যৱস্থা আছে। এই ব্যৱস্থা দুটা প্ৰধান উপায়ত সংগঠিত হয়—
(১) স্নায়ুতন্ত্ৰ (Nervous System),
(২) অন্তঃক্ষিপ্ত গ্ৰন্থি আৰু হৰমোন (Endocrine System with Hormones)।
স্নায়ুতন্ত্ৰৰ দ্বাৰা দেহত দ্ৰুত গতিৰ বৈদ্যুতিক সংকেত পঠিয়াই অঙ্গবোৰ সমন্বয় সাধন কৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, হাতত উষ্ণ বস্তু লাগিলে আমি তৎক্ষণাৎ সঁহাৰি দিয়ে। এই ধৰণৰ সমন্বয় স্নায়ুতন্ত্ৰই কৰে।
আনহাতে, হৰমোনৰ সহায়ত সংগঠিত ৰাসায়নিক সমন্বয় ধীৰ গতিত ঘটে, কিন্তু ইয়াৰ প্ৰভাৱ দীঘলীয়া সময় ধৰি থাকে।
উদাহৰণস্বৰূপে, থাইৰয়ড, ইনচুলিন, এড্ৰিনেলিন আদি হৰমোনসকলে দেহৰ ভিতৰতে বিভিন্ন কাৰ্য নিয়ন্ত্ৰণ কৰে।
এই দুয়োটা উপায়—স্নায়ুতন্ত্ৰ আৰু হৰমোনৰ মিলিত কাৰ্য্যই আমাৰ দেহত শৃংখলাবদ্ধ আৰু সমন্বিত ৰূপত চলাচল, চিন্তা, বৃদ্ধি, অনুভৱ, বিপাক ইত্যাদি কাম-কাজ সংগঠিত কৰি ৰাখে।
প্ৰশ্ন ১: স্নায়ুতন্ত্ৰৰ গঠন আৰু কাম-কাজ বৰ্ণনা কৰা। স্নায়ুতন্ত্ৰ কেনেকৈ দেহত নিয়ন্ত্ৰণ আৰু সমন্বয় সাধন কৰে?
উত্তৰ: স্নায়ুতন্ত্ৰ হৈছে মানুহৰ দেহৰ এক গুৰুত্বপূর্ণ নিয়ন্ত্ৰণ তন্ত্ৰ। ই মূলত দুটা ভাগত বিভক্ত—
(১) কেন্দ্ৰীয় স্নায়ুতন্ত্ৰ (Central Nervous System)
(২) পাৰ্শ্বীয় স্নায়ুতন্ত্ৰ (Peripheral Nervous System)
কেন্দ্ৰীয় স্নায়ুতন্ত্ৰত মগজু আৰু মজ্জাৰজ্জু থাকে। ই হৈছে স্নায়ুতন্ত্ৰৰ নিয়ন্ত্ৰণ কেন্দ্ৰ। মগজুৰ বিভিন্ন অংশে বিভিন্ন কাৰ্য্য কৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, সাৰিবেলাম (Cerebellum) দেহৰ গতি আৰু সমতা ৰক্ষা কৰে, সাৰিব্ৰাম (Cerebrum) চিন্তা, স্মৃতি, অনুভৱ ইত্যাদি নিয়ন্ত্ৰণ কৰে।
পাৰ্শ্বীয় স্নায়ুতন্ত্ৰৰ দ্বাৰা এই কেন্দ্ৰবোৰৰ সৈতে শৰীৰৰ সকলো অংগ সংযুক্ত থাকে।
স্নায়ুতন্ত্ৰৰ মৌলিক একক হ’ল নিউৰন। ই সংকেত একে ঠাইৰ পৰা আন ঠাইলৈ বহুত দ্রুত প্ৰেৰণ কৰে। সংবেদক নিউৰনে বাহিৰৰ উদ্দীপনাৰ সংকেত লৈ যায় আৰু কাৰ্যমূলক নিউৰনে সংকেতটো মাংসপেশী বা গ্ৰন্থিলৈ দিয়ে।
স্নায়ুতন্ত্ৰই দেহত দ্ৰুত, সঠিক আৰু ক্ষণস্থায়ী নিয়ন্ত্ৰণ সাধন কৰে। এই ধৰণে ই দেহৰ সমন্বয় বজাই ৰাখে।
প্ৰশ্ন ২: অন্তঃক্ষিপ্ত গ্ৰন্থিসমূহৰ নাম, উত্পাদিত হৰমোন আৰু তেওঁলোকৰ কাৰ্য্য সম্পৰ্কে বিৱৰণ দিয়া।
উত্তৰ: অন্তঃক্ষিপ্ত গ্ৰন্থি বা হৰমোন উৎপাদক গ্ৰন্থিসকলে হৰমোন নামৰ ৰাসায়নিক বস্তু নিঃসৰণ কৰে। এই হৰমোনবোৰে শৰীৰত বিভিন্ন কাৰ্য্য নিয়ন্ত্ৰণ আৰু সমন্বয় কৰে। এই গ্ৰন্থিসমূহ হল:
১. পিটুইটাৰী (Pituitary): ই “Master Gland” বুলি জনা যায়। ই বৃদ্ধিৰ হৰমোন (Growth Hormone) নিঃসৰণ কৰে।
২. থাইৰয়ড (Thyroid): গলত থাকে। ই থাইৰক্সিন হৰমোন নিঃসৰণ কৰে, যি শৰীৰৰ বিপাক ক্রিয়া নিয়ন্ত্ৰণ কৰে।
৩. অধিজট গ্ৰন্থি (Adrenal): মগজুৰ ওপৰত থাকে। ই এড্ৰিনেলিন নিঃসৰণ কৰে, যি বিপদৰ সময়ত দেহৰ সঁহাৰি শক্তি বৃদ্ধি কৰে।
৪. অগ্ন্যাশয় (Pancreas): ইনচুলিন নিঃসৰণ কৰে, যি তেজত চেনিৰ পৰিমাণ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে।
৫. গোনাড (Gonads): পুৰুষত টেস্টিছ, মহিলাত অ’ভাৰী। পুৰুষত টেষ্ট’ষ্টেৰন, মহিলাত ইষ্ট্ৰ’জেন উৎপন্ন হয়।
এইবোৰ হৰমোনে দেহৰ বৃদ্ধি, বিকাশ, বিপাক, জনন ক্ষমতা, উত্তেজনা, ভয় আদি নিয়ন্ত্ৰণ কৰে।
প্ৰশ্ন ৩: প্ৰতীপ ক্ৰিয়া ক’ত আৰু কেনেকৈ সংঘটিত হয়? ইয়াৰ বৈশিষ্ট্য আৰু দৃষ্টান্ত দিয়ক।
উত্তৰ: প্ৰতীপ ক্ৰিয়া (Reflex Action) হৈছে দেহৰ এটা দ্রুত আৰু অসচেতন সঁহাৰি, যি কোনো ধৰণৰ চিন্তা-ভাবনা নকৰাকৈ ঘটে। এই ক্ৰিয়া সাধাৰণতে সংকটজনক অৱস্থাত ঘটে, যেন দেহক বাচাব পাৰে।
এই ক্ৰিয়া স্নায়ুতন্ত্ৰৰ দ্বাৰা নিয়ন্ত্ৰিত হয়, কিন্তু মগজুৰ ভুমিকা নাইবা খুব কম থাকে।
ই মজ্জাৰজ্জুৰ দ্বাৰা সম্পন্ন হয়, সেইবাবে ইয়াক মজ্জা প্ৰতিপ্ৰভাৱ ক্ৰিয়া বুলিও কোৱা হয়।
প্ৰতীপ ক্ৰিয়াৰ উদাহৰণ—
১. হাতত গৰম বস্তু লাগিলে সোনকালে হাত আঁতৰোৱা।
২. চকুত ধূলি সোমালে চকু লৰালৰি কৰা।
৩. চকুত আলোক পৰিলে প pupil-ৰ সঁহাৰি।
এইবোৰ ক্ৰিয়া অতি সোনকালে ঘটে আৰু সজাগ চিন্তাৰ প্ৰয়োজন নহয়।
এই ক্ৰিয়াৰ মূল ধাৰা হ’ল—
উদ্দীপক → সংবেদক নিউৰন → মজ্জাৰজ্জু → কাৰ্যমূলক নিউৰন → প্ৰতিক্ৰিয়া।
প্ৰশ্ন ৪: উদ্ভিদৰ সঞ্জীবনী পদার্থ (Plant Hormone) বৰ্ণনা কৰা আৰু তেওঁলোকৰ কাৰ্য্য ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰ: উদ্ভিদৰ সঞ্জীবনী পদার্থ (Plant Hormone) হৈছে উদ্ভিদৰ দেহত উৎপন্ন হোৱা এক প্ৰকাৰৰ ৰাসায়নিক পদাৰ্থ, যি উদ্ভিদৰ বৃদ্ধি, বিকাশ, দিশ গতি ইত্যাদি নিয়ন্ত্ৰণ কৰে। এই হৰমোনবোৰ অতি কম পৰিমাণেও কাৰ্যক্ষম।
প্ৰধান সঞ্জীবনী পদার্থবোৰ হল:
১. অক্সিন (Auxin):
উৎপত্তি: অগ্ৰভাগত
কাজ: কোষ বৃদ্ধিত সহায় কৰে, পোহৰৰ দিশে গতি (Phototropism) ঘটায়।
২. জিব্বাৰেলিন (Gibberellin):
কাজ: গুটি আৰু ডাঠ পাতৰ বৃদ্ধি, ফুল ফলা আগবঢ়ায়।
৩. সাইট’কাইনিন (Cytokinin):
কাজ: কোষ বিভাজন আৰু পাতৰ বৃদ্ধিত সহায় কৰে।
৪. এবিছিচ অ্যাসিড (Abscisic Acid):
কাজ: বৃদ্ধি ৰোধ কৰে, পাত খহোৱা, ঘুমন্ত অৱস্থা নিয়ন্ত্ৰণ কৰে।
৫. ইথিলিন (Ethylene):
কাজ: ফল পাকিবলৈ সহায় কৰে, পাত খহোৱা সহজ কৰে।
এই হৰমোনবোৰে উদ্ভিদৰ অভ্যন্তৰ গঠনত গতি আনে আৰু উদ্ভিদক পৰিবেশৰ সৈতে খাপ খুৱাবলৈ সহায় কৰে।
প্ৰশ্ন ৫: মগজুৰ গঠন আৰু বিভিন্ন অংশৰ কাৰ্য্য সম্পৰ্কে ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰ: মানৱ মগজু হৈছে কেন্দ্ৰীয় স্নায়ুতন্ত্ৰৰ মূল অংগ। ই খুলি (skull) ৰ ভিতৰত থকা এক জটিল আৰু সংবেদনশীল অংগ।
মগজু মূলত ৩ ভাগত বিভক্ত:
১. সাৰিব্ৰাম (Cerebrum):
ই মগজুৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ অংশ। ইয়াত চেতনা, চিন্তা, স্মৃতি, ভাষা, অনুভূতি, শৈল্পিক ক্ষমতা আদিৰ নিয়ন্ত্ৰণ হয়।
ই দেহৰ সকলো উচ্চ স্তৰৰ কাৰ্য্যৰ কেন্দ্ৰ।
২. সাৰিবেলাম (Cerebellum):
ই পৃষ্ঠভাগত থাকে। ই দেহৰ গতি, সমতা, চলন ইত্যাদিৰ সমন্বয় কৰে।
দেহে ঠিকভাৱে খোজ কঢ়াব পাৰে, ভাৰসাম্য ৰাখে — ই সাৰিবেলামৰ দ্বাৰা সম্ভৱ হয়।
৩. মেডুলা (Medulla Oblongata):
ই মগজুৰ তলৰ অংশ। ইয়াত স্নায়ু সংযোগ থাকে। ই অসচেতন কাৰ্য্য যেনো হিয়া কঁপনি, শ্বাস-প্ৰশ্বাস, হজম ই নিয়ন্ত্ৰণ কৰে।
মগজুৰ প্ৰতি অংশে পৃথক কাম কৰে, কিন্তু সকলোয়ে একেলগে মিলি দেহৰ সমন্বিত কাৰ্য্য নিশ্চিত কৰে।
- স্নায়ুতন্ত্ৰৰ মূল গঠন উপাদান কি?
— নিউৰন। - নিউৰনৰ গাঠনিক এককটো কি?
— নিউৰন। - নিউৰনৰ মুখ্য অংশ তিনিটা কি কি?
— চেল্বডি, ডেণ্ড্ৰাইট, এক্সন। - স্নায়ু সংকেতৰ গতি কেনেদৰে হয়?
— নিউৰনত বিদ্যুৎ সংকেত আৰু নিউৰনৰ মাজত ৰাসায়নিক সংকেতৰ জৰিয়তে। - দুটা নিউৰনৰ সংযোগস্থানক কি কোৱা হয়?
— চাইনে্যুপ্। - মগজুৰ কোন অংশে সমতা ৰক্ষা কৰে?
— সাৰিবেলাম। - মগজুৰ কোন অংশে চিন্তা আৰু অনুভৱ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে?
— সাৰিব্ৰাম। - প্ৰতীপ ক্ৰিয়াত মগজুৰ ভূমিকা কি?
— মগজুৱে প্ৰতীপ ক্ৰিয়াত কোনো ভূমিকা নলয়, ই স্পাইনেল কৰ্ডৰ দ্বাৰা নিয়ন্ত্ৰিত হয়। - আমি ধূপকাঠিৰ গোন্ধ কেনেকৈ লওঁ?
— ধূপকাঠিৰ গন্ধ বায়ুত মিহলি হৈ নাকত উপস্থিত ৰিসেপ্টৰ চেলৰ জৰিয়তে অনুভৱ হয়। - এড্ৰিনেলিন হৰমোনৰ কাৰ্য কি?
— ই ভয়, উত্তেজনা আদি সময়ত হৃদস্পন্দন আৰু ৰক্তচাপ বৃদ্ধি কৰি শৰীৰক সজাগ কৰে। - ইনচুলিন হৰমোনৰ কাজ কি?
— ই শৰীৰৰ ৰক্তত চিনি (glucose) ৰ পৰিমাণ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে। - ডায়েবেটিচ ৰোগীক ইনচুলিন কিয় প্ৰয়োজন?
— কিছুমান ডায়েবেটিচ ৰোগীৰ শৰীৰত ইনচুলিন উত্পন্ন নহয় বা ঠিকমতে কাম নকৰে। - হাইপ’থেলেমাছৰ কাজ কি?
— ই দেহৰ ভিতৰুৱা অৱস্থা নিৰীক্ষণ কৰি হৰমোন উত্পাদন নিয়ন্ত্ৰণ কৰে। - অক্সিন ক’ত পোৱা যায়?
— উদ্ভিদৰ আগভাগত। - অক্সিনে কিদৰে উদ্ভিদৰ বৃদ্ধি নিয়ন্ত্ৰণ কৰে?
— পোহৰৰ বিপৰীত দিশত কোষবোৰৰ বৃদ্ধি ঘটাই উদ্ভিদৰ আগভাগ পোহৰ অভিমুখে নমাই দিয়ে। - উদ্ভিদৰ গতিৰ প্ৰকাৰ কিবা?
— প্ৰতিক্ৰিয়াশীল আৰু বৃদ্ধিভিত্তিক গতি। - উদ্ভিদৰ সঞ্জীবনী পদাৰ্থ কিবা?
— অক্সিন, জিব্বাৰেলিন, চাইটোকাইনিন, এবচিচিক এচিড, ইথাইলিন। - নিলাজী পাতৰ চলন কিহৰ প্ৰতিক্ৰিয়া?
— স্পৰ্শৰ প্ৰতিক্ৰিয়া। - উদ্ভিদৰ হৰমোন কিয় জৰুৰী?
— ই উদ্ভিদৰ বৃদ্ধি, বিকাশ, ফুল ফলা, পাত পেলোৱা আদি নিয়ন্ত্ৰণ কৰে। - জলানুবেগী গতি কি?
— পানীৰ উৎসৰ দিশে মূলৰ গতি।
৫০ টা MCQ
- নিউৰনৰ গাঠনিক একক হৈছে —
A. নিউক্লিয়াছ B. নিউৰন C. স্নায়ু D. ডেণ্ড্ৰাইট ✓ B - নিউৰনৰ মুখ্য অংশ তিনিটা কি?
A. নিউক্লিয়াছ, ৰক্ত, হাৰ B. নিউৰন, হাৰ, চেল C. চেলবডি, ডেণ্ড্ৰাইট, এক্সন D. মাংসপেশী, এক্সন, নিউক্লিয়াছ ✓ C - চাইনে্যুপ্ কি?
A. স্নায়ুৰ নাম B. মগজুৰ অংশ C. দুটা নিউৰনৰ সংযোগস্থান D. হাৰবোৰৰ সংযোগ ✓ C - স্পাইনেল কৰ্ডৰ মূল কাজ —
A. হাৰবোৰ মিলোৱা B. মগজু সংৰক্ষণ কৰা C. প্ৰতীপ ক্ৰিয়া নিয়ন্ত্ৰণ D. হৃদযন্ত্ৰৰ গতি ✓ C - ক’ত বায়ু দ্ৰব্য অনুভৱ হয়?
A. ত্বকত B. কানত C. চকুত D. নাকত ✓ D - নিউৰনত সংকেত কিদৰে গতি কৰে?
A. ৰসায়নিক ৰূপে B. বিদ্যুৎ আৰু ৰসায়নিক ৰূপে C. শব্দ ৰূপে D. আলো ৰূপে ✓ B - স্নায়ু সংকেতৰ গতি —
A. খুব বেছি ধীৰ B. খুব বেছি তীব্ৰ C. অস্পষ্ট D. স্থায়ী ✓ B - মগজুৰ ভিতৰত চিন্তা আৰু স্মৃতিৰ কাজ —
A. মেডুলা B. হাইপোথেলেমাছ C. সাৰিব্ৰাম D. সাৰিবেলাম ✓ C - সমতা ৰক্ষা কৰে —
A. সাৰিব্ৰাম B. সাৰিবেলাম C. মেডুলা D. নিউৰন ✓ B - হৃদস্পন্দন, শ্বাস-প্ৰশ্বাস কিয় নিয়ন্ত্ৰণ হয় —
A. সাৰিব্ৰাম B. সাৰিবেলাম C. মেদুলা D. চাইনে্যুপ্ ✓ C - হাইপোথেলেমাছ ক’ত থাকে?
A. সাৰিব্ৰামত B. সাৰিবেলামত C. মগজুৰ কেন্দ্ৰভাগত D. মেদুলাত ✓ C - স্নায়ু তন্ত্ৰৰ কাম —
A. শক্তি যোগান B. সংকেত প্ৰেৰণ C. তেজ পাম্প D. হাৰবোৰ সংযোগ ✓ B - হৰমোন ক’ত তৈয়াৰ হয়?
A. হাড়ত B. ৰক্তত C. অন্তঃক্ষৰ গ্রন্থিত D. ত্বকত ✓ C - এড্ৰিনেলিন কিদৰে কাম কৰে?
A. হৃদস্পন্দন বঢ়ায় B. শৰীৰ শান্ত কৰে C. ক্ষুধা বঢ়ায় D. ঘুম আনায় ✓ A - ইনচুলিন ক’ত উত্পন্ন হয়?
A. লিভাৰত B. কিডনীত C. পেংক্ৰিয়াছত D. হৃদযন্ত্ৰত ✓ C - ইনচুলিনৰ কাম —
A. ৰক্তচাপ বঢ়োৱা B. ৰক্তত চিনিৰ পৰিমাণ নিয়ন্ত্ৰণ C. দেহত পানী সংৰক্ষণ D. শ্বাস নিয়ন্ত্ৰণ ✓ B - ইনচুলিনৰ অভাৱত কি ৰোগ হয়?
A. থাইৰয়েড B. ৰক্তাল্পতা C. ডায়েবেটিছ D. কিডনি ✓ C - থাইৰক্সিন ক’ত উত্পন্ন হয়?
A. পেংক্ৰিয়াছ B. থাইৰয়েড গ্রন্থি C. লিভাৰ D. হাৰ ✓ B - আয়ডিন কিয় আৱশ্যক?
A. ইনচুলিন উত্পাদনৰ বাবে B. তেজত অক্সিজেন বঢ়াবলৈ C. থাইৰক্সিন তৈয়াৰ কৰিবলৈ D. হাৰ দৃঢ় কৰিবলৈ ✓ C - উদ্ভিদৰ সঞ্জীবনী পদাৰ্থক কি কোৱা হয়?
A. ভিটামিন B. হাৰ C. হৰমোন D. নিউৰন ✓ C - অক্সিন ক’ত পোৱা যায়?
A. মূলত B. আগভাগত C. পাতত D. ফুলত ✓ B - অক্সিন কিদৰে কাম কৰে?
A. মূলটো কাটি দিয়ে B. পোহৰৰ দিশে নমায় C. পাত মেলায় D. পকা ফল কৰে ✓ B - উদ্ভিদৰ মূল পানীৰ দিশে গতি কৰে —
A. হালালুতি B. গন্ধ অনুসৰি C. জলানুবেগ D. আলো অনুসৰি ✓ C - উদ্ভিদৰ প্ৰতিক্ৰিয়াশীল গতি —
A. নিউৰনৰে B. আলো-তাপৰে C. হৰমোনৰে D. পেশীৰ দ্বাৰা ✓ C - উদ্ভিদৰ গতিৰ এক উদাহৰণ —
A. হাৰ গঠন B. পাতৰ গতি C. নিলাজী পাতৰ চলন D. মগজু বৃদ্ধি ✓ C - পোহৰৰ দিশে গতি —
A. জলানুবেগ B. আলোকানুবেগ C. আঘাতানুবেগ D. পুষ্টিবেগ ✓ B - উদ্ভিদৰ হৰমোনৰ সংখ্যা —
A. ২ B. ৩ C. ৫ D. ৭ ✓ C - জিব্বাৰেলিনৰ কাম —
A. শিপা মেলোৱা B. গন্ধ সৃষ্টি C. ধ্বংস কৰা D. দাগ লগোৱা ✓ A - চাইটোকাইনিনে কি কৰে?
A. কোষ বিভাজন বঢ়ায় B. শিপা বন্ধ কৰে C. পাত পেলায় D. গোন্ধ দিয়ায় ✓ A - এবচিচিক এচিডৰ কাম —
A. গতি বঢ়োৱা B. কোষ মেলোৱা C. বৃদ্ধি ৰোধ কৰা D. ৰঙা কৰাৰ ✓ C - ইথাইলিনে কি কৰে?
A. পাত মেলায় B. ফল পাকায় C. গছ ভাঙে D. ফুল বন্ধ কৰে ✓ B - উদ্ভিদৰ স্পৰ্শ প্ৰতিক্ৰিয়া —
A. আলোকানুবেগ B. আঘাতানুবেগ C. স্পৰ্শানুবেগ D. জলানুবেগ ✓ C - নিলাজী গছত স্পৰ্শৰ ফল —
A. গছ ডাঙৰ হয় B. পাত বন্ধ হয় C. গছ গুৰি মেলে D. ফুল পাকে ✓ B - নিউৰন কিমান দৈৰ্ঘ্যৰ হয়?
A. ১ মিমি B. ১ চেমি C. ১ মিটাৰ D. ১ মাইক্ৰন ✓ C - নিউৰন ক’ত সংকেত প্ৰেৰণ কৰে?
A. মাংসত B. কণিকাত C. অন্য নিউৰনত D. হাড়ত ✓ C - মগজুত সাৰিব্ৰামৰ কাম —
A. স্বাভাৱিক সঞ্চালন B. চিন্তা, স্মৃতি C. ফল পাকোৱা D. হাৰ ৰক্ষা ✓ B - সাৰিবেলামৰ কাম —
A. হৃদস্পন্দন B. লৰচৰ আৰু সমতা C. গন্ধ অনুভৱ D. হাত গঠন ✓ B - মেদুলাৰ কাম —
A. হাঁহি B. চকু মেলোৱা C. হৃদস্পন্দন, শ্বাস-প্ৰশ্বাস D. ফুল ফকা ✓ C - প্রতীপ ক্ৰিয়াত সঁচাকৈ কাম কৰে —
A. মগজু B. হাৰ C. স্পাইনেল কৰ্ড D. উদ্ভিদ ✓ C - চাইনে্যুপ্ৰ মাজত সংকেত কিদৰে যায়?
A. আলোৰে B. গন্ধেৰে C. ৰসায়নিক প্ৰৱাহেৰে D. শব্দেৰে ✓ C - কাষৰিয়েই প্ৰতিক্ৰিয়া হয় —
A. ক্ৰিয়া ক্ৰিয়া B. প্রতীপ ক্ৰিয়া C. ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়া D. লোহা বিক্ৰিয়া ✓ B - স্পৰ্শ লগাৰ পাছত নিলাজী পাত কেনে হয়?
A. বন্ধ হয় B. খুলি যায় C. বৰণ সলায় D. শুকায় ✓ A - স্নায়ু তন্ত্ৰ আৰু হৰমোন কিহৰ বাবে কাম কৰে?
A. শক্তি B. পৰিবহণ C. নিয়ন্ত্ৰণ আৰু সমন্বয় D. তেজৰ গঠন ✓ C - হৰমোন কেনেকুৱা পদাৰ্থ?
A. শক্তিশালী গেছ B. ৰাসায়নিক C. প্ৰাণীবিজ্ঞান D. কঠিন পদাৰ্থ ✓ B - থাইৰক্সিনে কাৰ পৰিমাণ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে?
A. শক্তি B. বায়ু C. প্ৰোটিন D. মেটাবলিজম ✓ D - উদ্ভিদৰ হৰমোন কেনেকৈ চলি যায়?
A. বায়ুতে B. নিউৰনত C. এক অংশৰ পৰা আন অংশলৈ D. চকুৰে ✓ C - উদ্ভিদত নিউৰন পোৱা যায় নে?
A. হয় B. নহয় C. আধাখিনি D. সময়ে সময়ে ✓ B - উদ্ভিদৰ প্রতিক্ৰিয়া কিহৰ দ্বাৰা হয়?
A. বায়ুৰে B. তেজৰে C. হৰমোনে D. আলোৰে ✓ C - কোষ বিভাজনত সহায় কৰে —
A. অক্সিন B. চাইটোকাইনিন C. এবচিচিক এচিড D. ইথাইলিন ✓ B - অক্সিনৰ আধিক্যে গছত কি হয়?
A. বৃদ্ধি থমকি যায় B. সমতা বিঘ্ন হয় C. এক ফালে বাঁকা হয় D. মগজু বৃদ্ধি পায় ✓ C
References
NCERT Solutions for Class 10 Science Chapter 7 – Control and Coordination: This resource provides comprehensive solutions and explanations related to the nervous system, plant hormones, and coordination mechanisms in organisms. BYJU’S
How Hormones and Growth Regulators Affect Your Plants: An article detailing the five groups of plant-growth-regulating compounds: auxin, gibberellin, cytokinin, ethylene, and abscisic acid, and their effects on plant development. OSU Extension Service+1Unacademy+1
Reflex Arc – Definition, Steps, Components, and Diagram: This article explains the concept of reflex actions, detailing the structure and function of the reflex arc in the human nervous system. Save My Exams+3Scientia Educare+3Science Facts+3
Synapse: Definition, Types, and Structure: An in-depth look at synapses, the junctions between neurons, including their types, structures, and roles in neural communication. Kenhub
Plant Hormones: Definition, Types, Function, Auxin: This resource discusses various plant hormones, their classifications, and their roles in plant growth and development. Untamed Science
