অৰ্থনৈতিক ভূগোল – সাৰাংশ
ভূগোলৰ বিভিন্ন শাখাৰ ভিতৰত অৰ্থনৈতিক ভূগোল এটা গুৰুত্বপূর্ণ শাখা হিচাপে বিবেচিত কৰা হয়। এই শাখাই মানুহ আৰু পৰিবেশৰ মাজত থকা গভীৰ সম্পৰ্কক ধৰিছে আৰু সেই সম্পৰ্কৰ জৰিয়তে মানুহে কেনেকৈ প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ ব্যৱহাৰ কৰি নিজৰ জীৱন-জীৱিকাৰ উপায় গঢ়ি তোলে, সেয়া বুজাবলৈ চেষ্টা কৰে।
অৰ্থনৈতিক ভূগোলৰ মূল বিষয়বস্তু হৈছে মানৱ জীৱনৰ জীৱনোপযোগী কাৰ্যকলাপসমূহ, যেনে—কৃষি, শিল্প, বাণিজ্য, পৰিবহন আৰু পৰ্যটন। এই সকলো কাৰ্যই মানুহে নিজে নিজৰ প্ৰয়োজন পূৰণৰ বাবে কৰি আহিছে আৰু এইবোৰ কাৰ্যৰ গড় প্ৰাকৃতিক আৰু মানৱিক পৰিবেশৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি গঢ়ি উঠে। উদাহৰণস্বৰূপে, এটা অঞ্চলত যদি উৰ্বৰ মাটি আৰু পৰ্যাপ্ত পানীৰ উৎস থাকে, তেন্তে সেই ঠাইত কৃষিকাৰ্য অধিক উন্নত হ’ব। একেদৰে, প্ৰযুক্তি, পুঁজিৰ যোগান আৰু কুশল জনশক্তিৰ উপস্থিতি কোনো অঞ্চলত শিল্প স্থাপন আৰু বিকাশৰ বাবে সহায়ক হৈ উঠে।
অৰ্থনৈতিক ভূগোলৰ অধ্যয়নৰ দ্বাৰা এইবোৰ সকলো কাৰ্যকলাপৰ স্থানিক বিৱৰণ, কিয় ক’ত কি ধৰণৰ কাৰ্যক প্ৰাধান্য দিয়া হয়, আৰু সেইবোৰে মানৱ জীৱন আৰু সমাজত কেনেকুৱা প্ৰভাৱ পেলায়, সেই বিষয়ে ব্যাখ্যা কৰা হয়। লগতে, ইয়াত ভূগোলৰ অন্য শাখাসমূহৰ সৈতে ইয়াৰ সম্পৰ্ক বুজা যায়। অৰ্থনৈতিক ভূগোল আৰু ভৌগোলিক, মানৱিক তথা আঞ্চলিক ভূগোলৰ মাজত আন্তঃসম্পৰ্ক বিদ্যমান।
মানৱ সম্পদ আৰু প্ৰাকৃতিক সম্পদ, এই দুয়োটাৰ পৰস্পৰ সম্পূৰক সম্পৰ্কক অৰ্থনৈতিক ভূগোলত গুৰুত্বপূৰ্ণ বুলি বিবেচনা কৰা হয়। মানুহে নিজৰ বুদ্ধি আৰু পৰিশ্ৰমৰ জৰিয়তে প্ৰাকৃতিক সম্পদক ব্যৱহাৰযোগ্য ৰূপত ৰূপান্তৰিত কৰে। সেয়েহে, সম্পদ কেৱল প্ৰাকৃতিক উপাদান নহয়, বৰঞ্চ মানুহৰ কাৰ্যকলাপে তাক সম্পদৰূপে গঢ়ি তোলে।
এইদৰে, অৰ্থনৈতিক ভূগোল কেৱল কোনো গাঠনিক পাঠ নহয়; ই মানৱ জীৱনৰ বাস্তৱ দিশবোৰ চমুকৈ বুজাবলৈ সক্ষম এক জীৱন্ত অধ্যয়ন। এই পাঠে শিক্ষাৰ্থীক নিজৰ সমাজ, অঞ্চল, আৰু পৃথিৱীৰ সৈতে মানৱ কাৰ্যকলাপৰ সম্বন্ধ বুজিবলৈ সহায় কৰে, আৰু তেওঁলোকক এক সচেতন নাগৰিক হিচাপে গঢ়ি তুলিবলৈ সহায় কৰে।
অনুশিলনী – অৰ্থনৈতিক ভূগোল
১। অর্থনৈতিক ভূগোলৰ পৰিসৰ সম্পৰ্কে চমুকৈ লিখা।
অৰ্থনৈতিক ভূগোলৰ পৰিসৰ খুবেই ব্যাপক। এই শাখাই মানুহে প্ৰাকৃতিক সম্পদ কিদৰে ব্যৱহাৰ কৰে, কিমান পৰিমাণে কৰে, ক’ত আৰু কিয় কৰে, সেই সকলো দিশ বিবেচনা কৰে। কৃষি, শিল্প, বাণিজ্য, পৰিবহন, যোগাযোগ, আৰু পর্যটন আদি অৰ্থনৈতিক কাৰ্যকলাপ এই শাখাৰ অন্তৰ্গত।
২। মানুহৰ অৰ্থনৈতিক বৃত্তি বুলিলে কি বুজা? এনে অৰ্থনৈতিক বৃত্তিবোৰ কি কি?
মানুহৰ দ্বাৰা সম্পাদিত এনে কাৰ্যকলাপ যাৰ জৰিয়তে তেওঁ নিজৰ জীৱন-জীৱিকা চলায়, তাকেই অৰ্থনৈতিক বৃত্তি বোলা হয়। এনে বৃত্তিবোৰ হৈছে—কৃষি, শিল্প, মাছ ধৰা, পশুপালন, খনিজ খনন, বনজ সম্পদ সংগ্ৰহ, আৰু বাণিজ্য আদিৰে জীৱিকা উপাৰ্জন।
৩। অৰ্থনৈতিক ভূগোলৰ প্ৰধান শাখাসমূহৰ বিষয়বস্তু সম্পৰ্কে চমুকৈ লিখা।
এই শাখাসমূহ হৈছে—(ক) উৎপাদনভিত্তিক শাখা (যেনে কৃষি, খনিজ, বনজ), (খ) বিনিময়ভিত্তিক শাখা (যেনে বাণিজ্য, পৰিবহন), আৰু (গ) পৰ্যটনভিত্তিক শাখা। এইবোৰ শাখাই মানুহৰ দ্বাৰা সম্পাদিত কাৰ্যকলাপ আৰু সেইবোৰৰ ভৌগোলিক স্থান নিৰ্ধাৰণৰ ওপৰত গৱেষণা কৰে।
৪। সম্পদ ভূগোলক কিয় অৰ্থনৈতিক ভূগোলৰ এটি গুৰুত্বপূৰ্ণ শাখা বোলা হয়?
কাৰণ সম্পদ ভূগোলত মানুহে কিদৰে প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ সদ্ব্যৱহাৰ কৰি জীৱন গঢ়ে, তাক অধ্যয়ন কৰা হয়। মানুহ আৰু সম্পদৰ মাজত থকা প্ৰভাৱশালী সম্পৰ্ক বুজাবলৈ এই শাখা সহায়ক।
৫। সম্পদ বুলিলে কি বুজায়? ইয়াৰ প্ৰধান বৈশিষ্ট্যসমূহ উল্লেখ কৰা।
সম্পদ বুলিলে এনে উপাদান বুজায় যাৰ মানুহৰ বাবে মূল্য আছে আৰু যাৰ জৰিয়তে জীৱন-জীৱিকা সম্ভৱ হয়। ইয়াৰ বৈশিষ্ট্য—(ক) প্ৰাকৃতিক বা মানৱ-সৃষ্ট হ’ব পাৰে, (খ) পৰিবৰ্তনশীল, (গ) স্থানিকভাৱে বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ, (ঘ) ব্যৱহাৰৰ যোগ্য, আৰু (ঙ) সময়ৰ লগত মানৱ চাহিদা অনুসৰি গঠন হয়।
৬। ‘সম্পদ পৰিৱৰ্তনশীল‘ – ব্যাখ্যা কৰা।
সম্পদ পৰিৱৰ্তনশীল বুলি কোৱা হয় কাৰণ কোনো বস্তু বা উপাদান কোনো এটা সময়ত সম্পদ নহ’লেও, মানৱ জ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তিৰ বিকাশৰ লগত লগত সেইটো উপাদান সম্পদত পৰিণত হয়। যেনে, আগতে খনিজ তেলৰ কোনো মূল্য নাছিল; কিন্তু আজি ই এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ সম্পদ।
৭। সম্পদৰ প্ৰয়োজনীয়তা সম্পৰ্কে উদাহৰণসহ চমুকৈ আলোচনা কৰা।
সম্পদ মানৱ জীৱনৰ মৌলিক চাহিদা পূৰণৰ বাবে অত্যন্ত প্ৰয়োজনীয়। যেনে—জল, মাটি, খনিজ, বনজ, আদি প্ৰাকৃতিক সম্পদ; আৰু কল-কাৰখানা, যানবাহন আদিও মানৱ-সৃষ্ট সম্পদ। এইবোৰৰ জৰিয়তে মানুহ খোৱা-পিন্ধা, বাসস্থান, চিকিৎসা, শিক্ষা আদি প্ৰয়োজন পূৰণ কৰে।
৮। সম্পদ আৰু মানুহৰ মাজত থকা সম্পৰ্কৰ বিষয়ে চমুকৈ লিখা।
মানুহে প্ৰাকৃতিক উপাদানক নিজৰ জ্ঞান, প্ৰযুক্তি আৰু শ্ৰমৰ সহায়েৰে সম্পদত পৰিণত কৰে। সেয়ে সম্পদৰ অস্তিত্ব মানৱ কাৰ্যকলাপৰ ওপৰতো নিৰ্ভৰশীল। এইদৰে, সম্পদ আৰু মানুহৰ মাজত এক আন্তঃসম্পৰ্ক বিদ্যমান।
৯। সম্পদ আৰু বিজ্ঞান-প্ৰযুক্তিৰ মাজত থকা সম্পৰ্ক চমুকৈ আলোচনা কৰা।
বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তিৰ উন্নতিয়ে সম্পদৰ সঠিক আৰু অধিক কার্যকৰী ব্যৱহাৰৰ পথ দেখুৱায়। বহু সম্পদ বিজ্ঞানৰ সহায়েৰে আবিষ্কৃত বা উন্নয়ন কৰা হয়। যেনে—পেট্ৰ’লিয়াম, খনিজ, বায়ুগতি, সৌৰ শক্তি আদিৰ সদ্ব্যৱহাৰ প্ৰযুক্তিৰ সহায়ে সম্ভৱ হৈছে।
১০। উদাহৰণসহ সম্পদৰ শ্ৰেণীবিভাজন সম্পৰ্কে লিখা।
সম্পদক তিনিটা শ্ৰেণীত ভাগ কৰা হয়—
(ক) প্ৰাকৃতিক সম্পদ (যেনে জল, বায়ু, খনিজ, বন),
(খ) মানৱ-সৃষ্ট সম্পদ (যেনে কল-কাৰখানা, যানবাহন),
(গ) মানৱ সম্পদ (যেনে জ্ঞান, কৌশল, পৰিশ্ৰম)।
১১। প্ৰাকৃতিক সম্পদ বুলিলে কি বুজায়? উদাহৰণসহ চমুকৈ লিখা।
প্ৰাকৃতিকভাৱে সৃষ্টি হোৱা আৰু মানুহৰ দ্বাৰা কোনো ধৰণৰ সৃষ্টি নোহোৱা উপাদানক প্ৰাকৃতিক সম্পদ বোলা হয়। যেনে—জল, মাটি, খনিজ, বন, বায়ু, সৌৰ শক্তি আদি।
১২। মানৱ-সৃষ্ট সম্পদ কি? উদাহৰণসহ ইয়াৰ ব্যৱহাৰ সম্পৰ্কে চমুকৈ লিখা।
মানুহে নিজৰ জ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তিৰ সহায়েৰে যিসকল বস্তু তৈয়াৰ কৰে, তাক মানৱ-সৃষ্ট সম্পদ বোলা হয়। উদাহৰণ—কল-কাৰখানা, যানবাহন, শিক্ষাগত প্ৰতিষ্ঠান। এইবোৰ উন্নয়ন আৰু উৎপাদনত সহায়ক।
১৩। নবীকৰণযোগ্য আৰু অনবীকৰণযোগ্য সম্পদৰ মাজৰ পাৰ্থক্য কি কি? উদাহৰণসহ চমুকৈ আলোচনা কৰা।
নবীকৰণযোগ্য সম্পদ সদায় পুনৰ সৃষ্টি হোৱা সম্পদ (যেনে জল, বায়ু, সৌৰ শক্তি)।
অনবীকৰণযোগ্য সম্পদ সীমিত আৰু শেষ হোৱাৰ আশংকা থকা সম্পদ (যেনে খনিজ তেল, কইলা)।
এই দুই ধৰণৰ সম্পদৰ ব্যৱহাৰত সাৱধানতা আৱশ্যক।
১৪। সম্পদ সংৰক্ষণ বুলিলে কি বুজায়? ইয়াৰ প্ৰয়োজনীয়তা কি?
সম্পদ সংৰক্ষণ বুলিলে সম্পদৰ সঠিক, সজাগ আৰু সদ্ব্যৱহাৰক বুজায় যাতে ভবিষ্যৎ প্ৰজন্মেও এইবোৰ ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে। ই আৱশ্যক যাতে জীৱন ব্যৱস্থাই টিকি থাকিব পাৰে আৰু পৰিবেশৰ সুষমতা ৰক্ষা হয়।
১৫। সম্পদ সংৰক্ষণ পদ্ধতি সম্পৰ্কে চমুকৈ লিখা।
সম্পদ সংৰক্ষণের পদ্ধতিসমূহ—
(ক) পুনৰ্ব্যৱহাৰ, (খ) বিকল্প সম্পদ ব্যৱহাৰ, (গ) সচেতনতা সৃষ্টি, (ঘ) বিজ্ঞানভিত্তিক পৰিকল্পনা।
এই পদ্ধতিসমূহে সম্পদৰ অপব্যয় ৰোধ কৰে।
১৬। সম্পদ সংৰক্ষণৰ লগত জড়িত সংস্থা আৰু সেইবোৰৰ ভূমিকা সম্পৰ্কে চমুকৈ লিখা।
UNEP (United Nations Environment Programme), IUCN (International Union for Conservation of Nature), আদি সংস্থাসমূহে বিশ্বব্যাপী সম্পদ সংৰক্ষণৰ ক্ষেত্ৰত সচেতনতা বৃদ্ধি, গৱেষণা আৰু পৰিকল্পনা প্ৰস্তুতিত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে।
চমুটোকা – অৰ্থনৈতিক ভূগোল
(ক) সম্পদ:
সম্পদ বুলিলে এনে বস্তু বা পৰিসেৱাক বুজায় যাৰ দ্বাৰা মানুহে নিজৰ জীৱন নির্বাহ, আৰ্থ-সামাজিক উন্নয়ন আৰু ভৱিষ্যতৰ প্ৰয়োজন পূৰণ কৰে। কোনো বস্তু বা পৰিসেৱা সম্পদ হিচাপে গণ্য হ’বলৈ ই তিনিটা মানদণ্ড পূৰণ কৰিব লাগে—মানুহৰ প্ৰয়োজন পূৰণ, প্ৰযুক্তিৰ সহায়ত ব্যৱহাৰযোগ্য, আৰু সামাজিক মূল্য থকা। সম্পদ সদায় পৰিৱৰ্তনশীল। সময়, প্ৰযুক্তি আৰু বিজ্ঞানৰ প্ৰগতিৰ লগে লগে এক বস্তুৰ মূল্য বা উপযোগিতা বৃদ্ধি পায় আৰু ই সম্পদৰ ৰূপ ধাৰণ কৰে।
(খ) মানৱ সম্পদ:
মানৱ সম্পদ হৈছে মানুহৰ মগজু, শারীৰিক ক্ষমতা, জ্ঞান, পৰিশ্ৰম, পৰিকল্পনা আৰু সৃষ্টি শক্তিৰ মিশ্ৰণ। কোনো ৰাষ্ট্ৰৰ বিকাশ মূলতে তাৰ মানৱ সম্পদৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। উন্নত শিক্ষা, স্বাস্থ্য, প্ৰশিক্ষণ, আৰু সুস্থ জীৱনশৈলী মানৱ সম্পদ উন্নয়নৰ মূল উপাদান। অদক্ষ মানৱ শক্তি কোনো দেশৰ ওপৰত ভাৰস্বৰূপ, কিন্তু দক্ষ, শিক্ষিত আৰু সচেতন জনসংখ্যা ৰাষ্ট্ৰৰ বাবে এক দ্ৰব্য মূলধন।
(গ) সম্পত্তি:
যি সম্পদৰ ওপৰত কোনো ব্যক্তি, সমাজ, বা ৰাষ্ট্ৰৰ অধিকাৰ থাকে, তাক সম্পত্তি বুলি কোৱা হয়। এই অধিকাৰ আইনগতভাৱে স্বীকৃত হ’ব লাগে। সম্পত্তিৰ প্ৰকাৰ হিচাপে ব্যক্তিগত সম্পত্তি, জাতীয় সম্পত্তি, আৰু সাধাৰণ সম্পত্তিৰ উল্লেখ কৰিব পাৰি। সম্পত্তিৰ ব্যৱহাৰ সঠিকভাৱে নহ’লে সমাজত বৈষম্য, সংঘাত আদি জন্ম লয়।
(ঘ) নবীকৰণযোগ্য সম্পদ:
এই সম্পদবোৰ স্বাভাৱিকভাৱে পূনৰুৎপাদন হ’ব পাৰে। সূৰ্যৰ পোহৰ, বায়ু, জল, বনাঞ্চল, জলজ সম্পদ ইত্যাদি এই শ্ৰেণীত পৰে। ইবোৰ সুদক্ষভাৱে ব্যৱহাৰ কৰিলে বহু প্ৰজন্মলৈ লাভ উঠিব পাৰে, কিন্তু অপব্যয় বা অতি ব্যৱহাৰৰ ফলত ইবোৰো সংকটজনক হ’ব পাৰে।
(ঙ) ব্যক্তিগত সম্পদ:
এইবোৰ কোনো ব্যক্তিৰ নিজস্ব অধিকাৰত থকা সম্পদ। ব্যক্তিগত সম্পদ ব্যক্তিৰ নিজ আয়ে ক্ৰয় কৰা বা বংশ পৰম্পৰাগতভাৱে লাভ কৰা হ’ব পাৰে। যেনে—মাটিৰ খণ্ড, ঘৰ, বাহন, ঘৰতে থকা টিভি, ফ্ৰিজ আদিয়ে ব্যক্তিগত সম্পদৰ উদাহৰণ। এইবোৰত ব্যক্তিৰ অধিকাৰ সম্পূৰ্ণ থাকে।
(চ) জাতীয় সম্পদ:
এইবোৰ ৰাষ্ট্ৰীয় সম্পত্তি হিচাপে গণ্য, যাৰ উপভোগ সমগ্ৰ জনসাধাৰণৰ বাবে। যেনে—ৰেলপথ, ৰাজপথ, পুৱা-পাৰ্ক, ঘাঁই নদী, খনিজ সম্পদ আদি। এইবোৰ ৰাষ্ট্ৰীয় উন্নয়নৰ মূল আধাৰ আৰু ইয়াৰ সঠিক সংৰক্ষণৰ দায়িত্ব চৰকাৰৰ ওপৰত থাকে।
(জ) সম্পদ সংৰক্ষণ:
সম্পদ সংৰক্ষণ মানে হৈছে বিদ্যমান সম্পদবোৰক সঠিকভাবে ব্যৱহাৰ কৰি অপচয় ৰোধ কৰা, আৰু পৰৱৰ্তী প্ৰজন্মৰ বাবে উপলব্ধ কৰি ৰখা। প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ সীমিততা আৰু লোকসংখ্যাৰ বৃদ্ধিয়ে সম্পদ সংৰক্ষণ অত্যাৱশ্যক কৰি তুলিছে। সংৰক্ষণৰ মাধ্যমত পৰিৱেশ, অৰ্থনীতি আৰু সমাজৰ ভিতৰত এক সুস্থিতি সৃষ্টি হয়।
(ঝ) সম্পদৰ পুনৰাৱৰ্তন:
এই প্ৰক্ৰিয়াৰ দ্বাৰা ব্যৱহৃত বা উচ্ছিষ্ট বস্তুবোৰ পুনৰ ব্যৱহাৰযোগ্য কৰি তোলে। উদাহৰণ—প্লাষ্টিক বা কাগজ পুনঃ প্ৰস্তুতকৰণ। এই ব্যৱস্থা সংৰক্ষণৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ দিশ। ইয়াৰ ফলত প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ ওপৰত চাপ হ্ৰাস পায় আৰু পৰিৱেশ সুস্থ থাকে।
(ঞ) IUCN (International Union for Conservation of Nature):
IUCN হৈছে সম্পদ সংৰক্ষণ আৰু প্ৰাকৃতিক জীৱবৈচিত্ৰ্য ৰক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত এক অগ্ৰণী আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সংস্থা। ই বিশ্বৰ বিভিন্ন দেশৰ চৰকাৰী আৰু বেচৰকাৰী সংস্থাৰ সৈতে সমন্বয় সাধন কৰি সংৰক্ষণমূলক কাম-কাজ কৰে। যিবোৰ প্ৰজাতি সংকটগ্ৰস্ত বা বিলুপ্তিৰ পথত আছে, সেইবোৰক ৰক্ষা কৰিবলৈ IUCN ‘ৰেড ডাটা বুক’ প্ৰকাশ কৰে।
পাৰ্থক্য লিখা
(ক) সম্পদ আৰু সম্পত্তি
| বিষয় | সম্পদ | সম্পত্তি |
| অৰ্থ | উপযোগী বস্তু বা পৰিসেবা যাৰ দ্বাৰা মানুহৰ প্ৰয়োজন পূৰণ হয় | যিকোনো সম্পদ যাৰ ওপৰত ব্যক্তি বা ৰাষ্ট্ৰৰ অধিকাৰ থাকে |
| ধৰণ | সকলো সম্পদ সম্পত্তি নহ’ব পাৰে | সকলো সম্পত্তি সম্পদ হব পাৰে |
| অধিকাৰ | কেতিয়াবা সাধাৰণভাৱে ব্যৱহৃত | স্পষ্ট আইনগত অধিকাৰৰ বিষয় |
| উদাহৰণ | পানী, খনিজ, বায়ু | ঘৰ, মাটি, বাহন |
(খ) অর্থনৈতিক ভূগোল আৰু সম্পদ ভূগোল
| বিষয় | অর্থনৈতিক ভূগোল | সম্পদ ভূগোল |
| ক্ষেত্ৰ | সমগ্ৰ অৰ্থনৈতিক ক্ৰিয়াকলাপৰ অধ্যয়ন | কেৱল সম্পদৰ অধ্যয়ন |
| বিষয়বস্তু | কৃষি, শিল্প, পৰিবহণ, ব্যৱসায় আদি | সম্পদৰ ধৰণ, সংৰক্ষণ, বণ্টন |
| গুৰুত্ব | মুঠ অৰ্থনীতি বুজিবলৈ সহায়ক | সম্পদৰ সদ্ব্যৱহাৰৰ দিশ দেখুৱায় |
| সীমা | অধিক বিস্তৃত | সীমিত ক্ষেত্ৰ |
(গ) সম্পদ আৰু নিষ্ক্ৰিয় সামগ্রী
| বিষয় | সম্পদ | নিষ্ক্ৰিয় সামগ্রী |
| ব্যৱহাৰ | উপযোগী আৰু প্ৰয়োজনীয় | কোনো ব্যৱহাৰ নাই |
| সময় | সময়, প্ৰযুক্তি অনুসৰি সম্পদ হ’ব পাৰে | সময় বা প্ৰযুক্তিৰ লগত সম্পৰ্ক নাই |
| উদাহৰণ | কইলা, পানী, খনিজ | বালি, গালি, ধূলি (যদি ব্যৱহাৰ নহয়) |
(ঘ) জীৱীয় আৰু অজীৱীয় সম্পদ
| বিষয় | জীৱীয় সম্পদ | অজীৱীয় সম্পদ |
| গঠন | জীৱন্ত বস্তু (উদ্ভিদ, জন্তু) | প্ৰাকৃতিক, নিৰ্জীৱ বস্তু |
| উৎপাদন | পুনৰুৎপাদনক্ষম | সীমিত বা স্থায়ী |
| উদাহৰণ | গছ, পশু, মাছ | খনিজ, বায়ু, জল |
(ঙ) নবীকৰণযোগ্য আৰু অনবীকৰণযোগ্য সম্পদ
| বিষয় | নবীকৰণযোগ্য | অনবীকৰণযোগ্য |
| উৎপাদন | পুনৰুৎপাদন হ’ব পাৰে | পুনৰ উৎপাদন সম্ভৱ নহয় |
| স্থায়িত্ব | অধিক সময় চলি থাকে | সীমিত আৰু ক্ষয় হ’ব পাৰে |
| উদাহৰণ | জল, বায়ু, সূৰ্যৰ শক্তি | খনিজ, কুইলা, খনিজ তৈল |
(চ) ব্যক্তিগত সম্পদ আৰু জাতীয় সম্পদ
| বিষয় | ব্যক্তিগত সম্পদ | জাতীয় সম্পদ |
| অধিকাৰ | ব্যক্তিৰ নিজস্ব | ৰাষ্ট্ৰ বা সমাজৰ |
| ব্যৱহাৰ | ব্যক্তিগত লাভৰ বাবে | সকলোৰে লাভৰ বাবে |
| উদাহৰণ | ঘৰ, গাড়ী, মাটি | ৰেলপথ, ৰাজপথ, খনিজ |
(ছ) মানবসৃষ্ট সম্পদ আৰু মানৱ সম্পদ
| বিষয় | মানবসৃষ্ট সম্পদ | মানৱ সম্পদ |
| উৎস | মানুহে নিৰ্মাণ কৰা | মানুহ নিজেই |
| উদাহৰণ | যন্ত্ৰপাতি, ৰাস্তাঘাট | জ্ঞান, দSkillতা, পৰিশ্ৰম |
| বিকাশ | প্ৰযুক্তিৰ দ্বাৰা উন্নয়ন | শিক্ষা, স্বাস্থ্যৰ জৰিয়তে |
MCQ
১. তলৰ কোনটো প্ৰাকৃতিক সম্পদ?
(১) খনিজ তেল (২) বায়ু (৩) বিদ্যুৎ (৪) চিমেণ্ট
উত্তৰ: (২) বায়ু
২. তলৰ কোনটো অজীৱীয় সম্পদ?
(১) গছ-গছনি (২) বায়ু (৩) মিঠা পানী (৪) জীৱ-জন্তু
উত্তৰ: (২) বায়ু
৩. সম্পদৰ পুনৰাৱৰ্তন বুলিলে কি বুজায়?
(১) সম্পদ সংৰক্ষণ (২) সম্পদ অপচয় (৩) পুনৰ ব্যৱহাৰ (৪) সম্পদ সৃষ্টি
উত্তৰ: (৩) পুনৰ ব্যৱহাৰ
৪. তলৰ কোনটো মানৱসৃষ্ট সম্পদ?
(১) অৰণ্য (২) জলসিঞ্চন নলা (৩) খনিজ (৪) মাটি
উত্তৰ: (২) জলসিঞ্চন নলা
৫. IUCN ৰ মূল কাৰ্য কি?
(১) জনসংখ্যা নিয়ন্ত্ৰণ (২) শিক্ষা বিস্তাৰ (৩) সম্পদ সংৰক্ষণ (৪) উদ্ভিদ পোহোৱা
উত্তৰ: (৩) সম্পদ সংৰক্ষণ
৬. তলৰ কোনটো সম্পদ অনবীকৰণযোগ্য?
(১) কুঁহিপাত (২) পানী (৩) খনিজ তেল (৪) জলবিদ্যুৎ
উত্তৰ: (৩) খনিজ তেল
৭. সম্পত্তি কাক কোৱা হয়?
(১) উৎপাদন সামগ্ৰী (২) ব্যৱহাৰযোগ্য বস্তু (৩) ব্যক্তি-অধীন বস্তু (৪) লাভজনক বস্তু
উত্তৰ: (৩) ব্যক্তি-অধীন বস্তু
৮. জীৱীয় সম্পদৰ এক উদাহৰণ হ’ল
(১) লোহা (২) জল (৩) গছ-গছনি (৪) বায়ু
উত্তৰ: (৩) গছ-গছনি
৯. সম্পদ সংৰক্ষণৰ প্ৰয়োজনীয়তা কেনেকৈ বুজা যায়?
(১) অপচয় ৰোধ কৰিবলৈ (২) উৎপাদন বৃদ্ধিৰ বাবে (৩) পোনপটীয়া লাভৰ বাবে (৪) ৰাজস্ব হ্ৰাস কৰিবলৈ
উত্তৰ: (১) অপচয় ৰোধ কৰিবলৈ
১০. নবীকৰণযোগ্য সম্পদৰ এটা বৈশিষ্ট্য কি?
(১) পুনৰ সৃষ্টি নহয় (২) সীমিত (৩) পুনৰ উৎপন্ন হয় (৪) মানুহে সৃষ্টি কৰে
উত্তৰ: (৩) পুনৰ উৎপন্ন হয়
১১. সম্পদৰ সংজ্ঞা কোনটোৰ সৈতে সম্পৰ্কিত?
(১) উৎপাদন (২) মানৱ চাহিদা (৩) বিজ্ঞান (৪) জীৱনশৈলী
উত্তৰ: (২) মানৱ চাহিদা
১২. তলৰ কোনটো জাতীয় সম্পদ?
(১) ব্যক্তিগত গৰাকী থকা ঘৰ (২) পথ (৩) ল’ৰী (৪) টিভি
উত্তৰ: (২) পথ
১৩. সম্পদ ভূগোলৰ মূল লক্ষ্য কি?
(১) জনসংখ্যা অধ্যয়ন (২) পৰ্বত অধ্যয়ন (৩) সম্পদৰ স্থান আৰু ব্যৱহাৰ (৪) ভূমিকম্পৰ তথ্য
উত্তৰ: (৩) সম্পদৰ স্থান আৰু ব্যৱহাৰ
১৪. সম্পদ সংৰক্ষণত কোনটো প্ৰযুক্তি গুৰুত্বপূৰ্ণ?
(১) কল (২) প্ৰকৃতি (৩) বিজ্ঞান (৪) সংস্কৃতি
উত্তৰ: (৩) বিজ্ঞান
১৫. IUCN সংস্থাটোৰ মুখ্য কাৰ্যালয় ক’ত অৱস্থিত?
(১) পেৰিছ (২) নিউয়ৰ্ক (৩) জেনেভা (৪) গ্লাণ্ড, ছুইজাৰলেণ্ড
উত্তৰ: (৪) গ্লাণ্ড, ছুইজাৰলেণ্ড
১৬. কিহে সম্পদ হৈ উঠে?
(১) প্ৰাকৃতিক বস্তু (২) বস্তু আৰু সেৱা (৩) মূল্যবান বস্তু (৪) যি বস্তু মানুহে ব্যৱহাৰ কৰে
উত্তৰ: (৪) যি বস্তু মানুহে ব্যৱহাৰ কৰে
১৭. সম্পদ সংৰক্ষণ কাক কোৱা হয়?
(১) সম্পদৰ পুনৰ সৃষ্টি (২) সম্পদৰ সংৰক্ষণ আৰু দীৰ্ঘকালীন ব্যৱহাৰ (৩) সম্পত্তিৰ প্ৰচাৰ (৪) সম্পদৰ সৃষ্টি
উত্তৰ: (২) সম্পদৰ সংৰক্ষণ আৰু দীৰ্ঘকালীন ব্যৱহাৰ
১৮. নিচিন্ধা সামগ্ৰী কাক কোৱা হয়?
(১) যি অগত্যাকৈ ব্যৱহাৰ হয় (২) যাৰ ব্যৱহাৰে লাভ নাথাকে (৩) অচল বস্তু (৪) ব্যৱহাৰযোগ্য বস্তু
উত্তৰ: (২) যাৰ ব্যৱহাৰে লাভ নাথাকে
১৯. তলৰ কোনটো সম্পদ পুনৰাবৃত্তিযোগ্য?
(১) কয়লা (২) বায়ু (৩) খনিজ (৪) লোহা
উত্তৰ: (২) বায়ু
২০. সম্পদ সংৰক্ষণত শিক্ষাৰ ভূমিকা কি?
(১) জনচেতনতা বৃদ্ধি (২) সম্পত্তি লাভ (৩) ধনৰ সংহতি (৪) পৰিবহন
উত্তৰ: (১) জনচেতনতা বৃদ্ধি
২১. সম্পদৰ দ্বাৰা পূৰ্ণ হোৱা মৌলিক কথা কি?
(১) বিলাসিতা (২) মানৱ চাহিদা (৩) ৰাজনৈতিক অভিলাষ (৪) ধৰ্মীয় কামনা
উত্তৰ: (২) মানৱ চাহিদা
২২. তলৰ কোনটো বিজ্ঞান-প্রযুক্তিৰ লগত সম্পৰ্কিত?
(১) কল (২) কুমাৰশিল্প (৩) বিদ্যুৎ উৎপাদন (৪) গীত
উত্তৰ: (৩) বিদ্যুৎ উৎপাদন
২৩. ‘সম্পত্তি’ শব্দটোত কিহৰ অধিকাৰ সন্নিৱিষ্ট থাকে?
(১) সম্পদ (২) গাঁও (৩) ব্যক্তি অধিকাৰ (৪) ভূমি
উত্তৰ: (৩) ব্যক্তি অধিকাৰ
২৪. সম্পদ আৰু বিজ্ঞানৰ সম্পর্ক কিদৰে?
(১) বিজ্ঞান সম্পদ সৃষ্টি কৰে (২) বিজ্ঞান সম্পত্তি বিকাশ কৰে (৩) বিজ্ঞান সংস্কৃতি সংৰক্ষণ কৰে (৪) বিজ্ঞান ধন আহৰণ কৰে
উত্তৰ: (১) বিজ্ঞান সম্পদ সৃষ্টি কৰে
২৫. তলৰ কোনটো সম্পদৰ বৈশিষ্ট্য নহয়?
(১) উপযোগিতা (২) মূল্য (৩) সীমাহীনতা (৪) স্থানবিশেষতা
উত্তৰ: (৩) সীমাহীনতা
২৬. ‘নিষ্ক্রিয় সামগ্ৰী’ বুলিলে কি বুজায়?
(১) সক্ৰিয় সম্পদ (২) লাভজনক বস্তু (৩) অক্ৰিয় বস্তু (৪) মূল্যবান বস্তু
উত্তৰ: (৩) অক্ৰিয় বস্তু
২৭. সম্পদ আৰু সম্পত্তিৰ মাজত মূল পাৰ্থক্য কি?
(১) সম্পত্তি ধনৰ মান (২) সম্পদ ব্যৱহাৰযোগ্য (৩) সম্পত্তি ব্যক্তিগত অধিকাৰ (৪) সম্পদ বিলাসী বস্তু
উত্তৰ: (৩) সম্পত্তি ব্যক্তিগত অধিকাৰ
২৮. জনসংখ্যা কাক কোৱা হয়?
(১) লোকবসতি (২) জনসাধাৰণ (৩) দেশবাসী (৪) সম্পদৰ ব্যৱহাৰকাৰী
উত্তৰ: (৪) সম্পদৰ ব্যৱহাৰকাৰী
২৯. নবীকৰণযোগ্য সম্পদৰ অন্যতম উদাহৰণ কি?
(১) খনিজ (২) কয়লা (৩) বায়ু (৪) লোহা
উত্তৰ: (৩) বায়ু
৩০. অনবীকৰণযোগ্য সম্পদৰ বৈশিষ্ট্য কি?
(১) সহজে পোৱা (২) পুনৰ সৃষ্টি হয় (৩) সীমিত (৪) সৰ্বজনীন
উত্তৰ: (৩) সীমিত
৩১. IUCN কোন বিষয়ত কাম কৰে?
(১) খেল (২) ৰাজনীতি (৩) প্ৰাকৃতিক সম্পদ সংৰক্ষণ (৪) শিক্ষা
উত্তৰ: (৩) প্ৰাকৃতিক সম্পদ সংৰক্ষণ
৩২. সম্পদ সংৰক্ষণৰ প্ৰয়োজনীয়তা কিয়?
(১) ভোগ বঢ়াবলৈ (২) ভবিষ্যৎ প্ৰজন্মৰ বাবে (৩) ৰাজনীতি নিৰ্মাণ (৪) ধন আহৰণ
উত্তৰ: (২) ভবিষ্যৎ প্ৰজন্মৰ বাবে
৩৩. সম্পদৰ সংজ্ঞা কোনে দিছে?
(১) নাৰ্থ (২) মাৰ্ক্স (৩) রিচাৰ্ড (৪) পিটার
উত্তৰ: (১) নাৰ্থ
৩৪. সম্পদৰ উৎস ক’ত?
(১) ৰাজনীতি (২) প্ৰকৃতি আৰু সমাজ (৩) শিক্ষা (৪) ধৰ্ম
উত্তৰ: (২) প্ৰকৃতি আৰু সমাজ
৩৫. মূল্য আৰু উপযোগিতা কোনটোৰ বৈশিষ্ট্য?
(১) বস্ত্ৰ (২) সম্পদ (৩) পথ (৪) সম্পত্তি
উত্তৰ: (২) সম্পদ
৩৬. মানুহৰ উন্নতিৰ বাবে কি প্ৰয়োজন?
(১) ধন (২) সম্পদ (৩) ৰাজনীতি (৪) সামাজিকতা
উত্তৰ: (২) সম্পদ
৩৭. বায়ু, পানী, গছ-গছনি আদি কিহৰ উদাহৰণ?
(১) অনবীকৰণযোগ্য সম্পদ (২) ব্যক্তিগত সম্পদ (৩) প্ৰাকৃতিক সম্পদ (৪) নিষ্ক্ৰিয় সামগ্ৰী
উত্তৰ: (৩) প্ৰাকৃতিক সম্পদ
৩৮. শিক্ষা, প্ৰশিক্ষণ, কৌশল আদি কিহৰ উদাহৰণ?
(১) মানৱ সম্পদ (২) বিজ্ঞান (৩) সম্পত্তি (৪) ভূমি
উত্তৰ: (১) মানৱ সম্পদ
৩৯. সম্পদ সংৰক্ষণ পদ্ধতিৰ উদাহৰণ কি?
(১) বননি বিধ্বংস (২) খনিজ উলংঘা (৩) জলসংৰক্ষণ (৪) ৰাজনৈতিক সভা
উত্তৰ: (৩) জলসংৰক্ষণ
৪০. মানৱসৃষ্ট সম্পদৰ উদাহৰণ কি?
(১) মিঠা পানী (২) ধাতু (৩) জলসিঞ্চন নলা (৪) অৰণ্য
উত্তৰ: (৩) জলসিঞ্চন নলা
৪১. তলৰ কোনটো সম্পদ জীৱীয় সম্পদ?
(১) বায়ু (২) খনিজ (৩) গছ-গছনি (৪) পাথৰ
উত্তৰ: (৩) গছ-গছনি
৪২. মানৱ সম্পদ গঠন ক’ত আৰম্ভ হয়?
(১) ৰাজনৈতিক দলত (২) বিদ্যালয়ত (৩) হস্পিটেলত (৪) গাঁওত
উত্তৰ: (২) বিদ্যালয়ত
৪৩. জাতীয় সম্পদৰ ব্যৱহাৰ কৰাৰ অধিকাৰ কাক থাকে?
(১) ধনাঢ্য লোকক (২) প্ৰধানমন্ত্ৰীক (৩) সকলো নাগৰিকক (৪) বিদ্যালয়লৈ
উত্তৰ: (৩) সকলো নাগৰিকক
৪৪. সম্পদৰ উৎপত্তিৰ আধাৰত সম্পদ কিমান ভাগত বিভক্ত?
(১) ২টা (২) ৩টা (৩) ৪টা (৪) ৫টা
উত্তৰ: (২) ৩টা
৪৫. তলৰ কোনটো ‘অজীৱীয় সম্পদ’ৰ অন্তৰ্গত?
(১) গছ-গছনি (২) মিঠা পানী (৩) জনসংখ্যা (৪) পাথৰ
উত্তৰ: (৪) পাথৰ
৪৬. ক’ত মানৱ সম্পদ সকলোতকৈ কম বিকশিত?
(১) উন্নত দেশত (২) বিকাশশীল দেশত (৩) পশ্চাদপদ অঞ্চলত (৪) চহৰত
উত্তৰ: (৩) পশ্চাদপদ অঞ্চলত
৪৭. IUCN কেতিয়া প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল?
(১) ১৯৪৮ (২) ১৯৫০ (৩) ১৯৬০ (৪) ১৯৭৫
উত্তৰ: (১) ১৯৪৮
৪৮. সম্পদৰ পুনৰাৱৰ্তন বুলিলে কি বুজায়?
(১) মাটি খোৱা (২) এটি বস্তু পুনঃব্যৱহাৰ কৰা (৩) এটি বস্তু ধ্বংস কৰা (৪) নতুন সম্পত্তি সৃষ্টি কৰা
উত্তৰ: (২) এটি বস্তু পুনঃব্যৱহাৰ কৰা
৪৯. সম্পদৰ অপব্যৱহাৰ হ’লে কি হয়?
(১) ধন বৃদ্ধি পায় (২) নতুন সম্পত্তি হয় (৩) সংকট সৃষ্টি হয় (৪) বন বৃদ্ধি পায়
উত্তৰ: (৩) সংকট সৃষ্টি হয়
৫০. নবীকৰণযোগ্য সম্পদৰ উপৰিও সম্পদ সংৰক্ষণৰ প্ৰয়োজন কিয়?
(১) সীমাহীন (২) বিলাসী (৩) জনসংখ্যা বৃদ্ধি (৪) পঢ়াৰ বাবে
উত্তৰ: (৩) জনসংখ্যা বৃদ্ধি
৫১. IUCN কিদৰে জন্তু-জানোৱাৰ সংৰক্ষণ কৰে?
(১) শিকার কৰে (২) ৰেড ডাটা বুকে নাম সংযোজন কৰে (৩) বন জ্বলাই দিয়ে (৪) সৰবৰাহ বন্ধ কৰে
উত্তৰ: (২) ৰেড ডাটা বুকে নাম সংযোজন কৰে
৫২. কেৱল ব্যক্তিগত লাভৰ বাবে ব্যৱহৃত সম্পদক কি কোৱা হয়?
(১) জাতীয় সম্পদ (২) মানৱ সম্পদ (৩) ব্যক্তিগত সম্পদ (৪) ৰাজহ
উত্তৰ: (৩) ব্যক্তিগত সম্পদ
৫৩. সম্পদ সংৰক্ষণৰ উদাহৰণ কি?
(১) বন উচ্ছেদ (২) জল সংৰক্ষণ (৩) খনিজ শোষণ (৪) অৰণ্য দহন
উত্তৰ: (২) জল সংৰক্ষণ
৫৪. অনবীকৰণযোগ্য সম্পদৰ একমাত্ৰ বিকল্প কি?
(১) খনন (২) সংৰক্ষণ (৩) আমদানি (৪) বিক্ৰী
উত্তৰ: (২) সংৰক্ষণ
৫৫. নিম্নলিখিত কোনটো নবীকৰণযোগ্য সম্পদ নহয়?
(১) বায়ু (২) সৌৰশক্তি (৩) খনিজ তেল (৪) জলশক্তি
উত্তৰ: (৩) খনিজ তেল
৫৬. যি সম্পদ পুনৰ সৃষ্টি কৰিব নোৱাৰি তাক কি কোৱা হয়?
(১) নবীকৰণযোগ্য সম্পদ (২) অনবীকৰণযোগ্য সম্পদ (৩) স্থায়ী সম্পদ (৪) জাতীয় সম্পদ
উত্তৰ: (২) অনবীকৰণযোগ্য সম্পদ
৫৭. সম্পদৰ পুনৰৱ্যৱহাৰ কাক কোৱা হয়?
(১) ধন খৰচ (২) বস্তুক ভাঙি ফেলা (৩) ব্যৱহৃত বস্তুক পুনৰ ব্যৱহাৰ (৪) বজাৰত বিক্ৰী
উত্তৰ: (৩) ব্যৱহৃত বস্তুক পুনৰ ব্যৱহাৰ
৫৮. তলৰ কোনটো সম্পদৰ উপযোগিতা সময়ৰ লগত বাঢ়ে?
(১) পানী (২) বায়ু (৩) খনিজ (৪) শিক্ষা
উত্তৰ: (৪) শিক্ষা
৫৯. তলৰ কোনটো সম্পদ ‘অজীৱীয়‘ আৰু ‘অনবীকৰণযোগ্য‘?
(১) সৌৰশক্তি (২) বায়ু (৩) কয়লা (৪) বৃষ্টিপাত
উত্তৰ: (৩) কয়লা
৬০. শিক্ষাৰ দ্বাৰা কোন সম্পদ বিকাশ পায়?
(১) জলসম্পদ (২) খনিজ সম্পদ (৩) বনসম্পদ (৪) মানৱ সম্পদ
উত্তৰ: (৪) মানৱ সম্পদ
৬১. সম্পদৰ মান কিমান ভাগত বিভক্ত?
(১) ২ (২) ৩ (৩) ৪ (৪) ৫
উত্তৰ: (২) ৩
৬২. পৰিসীমাৰ ভিত্তিত সম্পদ কিমান ভাগত বিভক্ত?
(১) ২ (২) ৩ (৩) ৪ (৪) ৫
উত্তৰ: (৩) ৪
৬৩. ‘মানৱসৃষ্ট সম্পদ’ৰ উদাহৰণ ক’টো?
(১) পানী (২) পথ (৩) বন (৪) পশু
উত্তৰ: (২) পথ
৬৪. সম্পদৰ অৰ্থ হ’ল—
(১) যিকোনো বস্তু (২) যিবোৰ বস্তু প্ৰাকৃতিক (৩) যিবোৰ বস্তু মানুহে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে (৪) খনিৰ বস্তু
উত্তৰ: (৩) যিবোৰ বস্তু মানুহে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে
৬৫. সম্পত্তি বুলিলে কি বুজায়?
(১) ব্যক্তিগত বস্তু (২) কেৱল ধন (৩) সকলো বস্তু (৪) ধন আৰু বস্তু
উত্তৰ: (১) ব্যক্তিগত বস্তু
৬৬. জাতীয় সম্পদৰ উদাহৰণ হ’ল—
(১) নিজৰ ফোন (২) ঘৰ (৩) ৰাষ্ট্ৰীয় পথ (৪) টিভি
উত্তৰ: (৩) ৰাষ্ট্ৰীয় পথ
৬৭. সম্পদৰ সংৰক্ষণ প্ৰয়োজন কিয়?
(১) বিলাসৰ বাবে (২) খেলৰ বাবে (৩) ভৱিষ্যৎ প্ৰজন্মৰ বাবে (৪) উন্নয়ন বন্ধ কৰিবলৈ
উত্তৰ: (৩) ভৱিষ্যৎ প্ৰজন্মৰ বাবে
৬৮. অজীৱীয় সম্পদৰ উদাহৰণ কি?
(১) গৰু (২) গছ (৩) মাটি (৪) মানুহ
উত্তৰ: (৩) মাটি
৬৯. জলবিদ্যুৎ উৎপাদন কোন ধৰণৰ সম্পদ?
(১) নবীকৰণযোগ্য (২) অনবীকৰণযোগ্য (৩) ব্যক্তিগত (৪) অজীৱীয়
উত্তৰ: (১) নবীকৰণযোগ্য
৭০. কেৱল জীৱিত প্ৰাণীৰ পৰা পোৱা সম্পদক কি কোৱা হয়?
(১) অজীৱীয় সম্পদ (২) জীৱীয় সম্পদ (৩) ধাতু সম্পদ (৪) মানৱ সম্পদ
উত্তৰ: (২) জীৱীয় সম্পদ
৭১. ধাতু আৰু খনিজ কোন ধৰণৰ সম্পদ?
(১) নবীকৰণযোগ্য (২) অজীৱীয় (৩) জীৱীয় (৪) ব্যক্তি সম্পত্তি
উত্তৰ: (২) অজীৱীয়
৭২. কৃষি উপযোগী মাটিৰ অভাৱৰ ফলত কি হয়?
(১) ধান বৃদ্ধি (২) শস্যৰ ক্ষতি (৩) বন বৃদ্ধি (৪) নদী সৃষ্টি
উত্তৰ: (২) শস্যৰ ক্ষতি
৭৩. কয়লা আৰু খনিজ তেলৰ দৰে সম্পদ—
(১) নষ্ট হোৱা সম্পদ (২) পুনৰ সৃষ্টি হোৱা সম্পদ (৩) নবীকৰণযোগ্য (৪) অনবীকৰণযোগ্য
উত্তৰ: (৪) অনবীকৰণযোগ্য
৭৪. তলৰ কোনটো সম্পদ ধ্বংস নোহোৱা?
(১) খনিজ (২) পানী (৩) সৌৰশক্তি (৪) কয়লা
উত্তৰ: (৩) সৌৰশক্তি
৭৫. IUCN ৰ পূৰ্ণ ৰূপ কি?
(১) International Union for Cultural Nations
(২) International Union for Conservation of Nature
(৩) International University for Conservation of Nature
(৪) Indian Union for Conservation of Nature
উত্তৰ: (২) International Union for Conservation of Nature
৭৬. ৰেড ডাটা বুকে কি থাকে?
(১) জনসংখ্যাৰ তালিকা (২) বিলুপ্ত প্ৰাণীৰ তালিকা (৩) বনাঞ্চলৰ পৰিমাণ (৪) জলসম্পদৰ পৰিসংখ্যা
উত্তৰ: (২) বিলুপ্ত প্ৰাণীৰ তালিকা
৭৭. সম্পদৰ ব্যাখ্যা কাক বুজাব?
(১) ধনৰ পৰা উৎপন্ন বস্তু (২) যিবোৰ বস্তু জনসাধাৰণে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে (৩) কেৱল সরকারি বস্তু (৪) কেৱল জমি
উত্তৰ: (২) যিবোৰ বস্তু জনসাধাৰণে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে
৭৮. জীৱনধাৰণৰ বাবে অতি প্ৰয়োজনীয় সম্পদ হৈছে—
(১) বিদ্যুৎ (২) গেছ (৩) বায়ু আৰু পানী (৪) ৰাসায়নিক বস্তু
উত্তৰ: (৩) বায়ু আৰু পানী
৭৯. জীৱসৃষ্ট সম্পদৰ ভিতৰত পৰে—
(১) মাটি (২) সৌৰশক্তি (৩) গৰু (৪) লোহা
উত্তৰ: (৩) গৰু
৮০. সম্পদ বুজাৰ ক্ষেত্ৰত ‘মানৱ মুল্যায়ন’ৰ অৰ্থ কি?
(১) কেৱল ধনৰে মুল্য নির্ধাৰণ (২) মানুহে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰিলে মুল্যবান (৩) বস্তুৰ মূল্যতকৈ গুণ (৪) ৰাজনৈতিক পৰিচালনা
উত্তৰ: (২) মানুহে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰিলে মুল্যবান
